यसको प्रसारले अमेरिकाको नरम शक्तिलाई कसरी विकृत र कमजोर बनाउँदैछ

बन्दूक हिंसा संयुक्त राज्य अमेरिकाको दैनिक जीवनको एक प्रमुख हिस्सा बनेको छ। गन भायोलेन्स आर्काइभका अनुसार, संयुक्त राज्य अमेरिकाले सन् २०२० देखि २०२३ सम्म प्रत्येक वर्ष ६०० भन्दा बढी सामूहिक गोलीबारीको सामना गर्दा— कम्तीमा एक बन्दुक बराबर चार जना मारिए वा घाइते भएको घटनाको रूपमा परिभाषित गरिएको छ, अझ यसमा बन्दूकधारीको मृत्य समावेश छैन—पछिल्लो समय यो प्रति दिन लगभग दुईवटा हुन्छ। शारीरिक र भावनात्मक क्षति विशेष गरी युवाहरूले असमान रूपमा बेहोरिरहेका छन्ः बन्दूक हिंसा अब एकदेखि १७ वर्ष उमेरका अमेरिकीहरूको मृत्युको प्रमुख कारण बनेको छ । सन् २०२४ मा एव्रीटाउन फर गन सेफ्टी (जहाँ मैले सर्वाइभर फेलोको रूपमा सेवा गर्छु), पोलराइजेसन एन्ड एक्स्ट्रिमिज्म रिसर्च एन्ड इनोभेसन ल्याब, र साउदर्न पभर्टी ल सेन्टरको एक प्रतिवेदनले पत्ता लगाए अनुसार एक अमेरिकी युवाले ‘औसतमा कम्तीमा एक जना व्यक्तिलाई चिन्छ जसलाई बन्दूकले घाइते वा मारिएको छ।’

तर, कम बुझिएको कुरा के हो भने संयुक्त राज्य अमेरिकाले आफ्नो एक समयको अद्वितीय बन्दूक हिंसालाई विश्वको बाँकी भागमा निर्यात गरिरहेको छ, जुन खतरनाक स्तरमा छ। उदाहरणका लागि, गत महिना, एक २१ वर्षीय बन्दूकधारीले अस्ट्रियाको ग्राजमा आफ्नो पुरानो स्कूलमा गोली चलायो, जसले दोस्रो विश्वयुद्धपछि देशको सबैभन्दा घातक दिनहरू मध्ये एक मानिएको घटनामा १० विद्यार्थीहरूको ज्यान लियो। चाँडै नै यो खुलासा भयो कि हत्याराले अमेरिकी स्कूल गोलीबारीहरूको अनुसन्धानमा ‘उल्लेखनीय रुचि’ राखेको थियो, अस्ट्रियाली पुलिस प्रमुखले भनेका छन्ः उनलाई विशेष गरी सन् १९९९ मा कोलोराडोको कोलम्बाइनमा भएको स्कूल नरसंहारले प्रेरित गरेको थियो।

अस्ट्रियाली बन्दूकधारी अन्तर्राष्ट्रिय लक्षित हिंसाका अपराधीहरूको बढ्दो समूहमा केवल एक हुन् जो एक अमेरिकी आक्रमणकारी बन्दुकधारीबाट प्रेरित थिए। यो लामो समयदेखि थाहा छ कि, अमेरिकी सन्दर्भमा, स्कूल गोलीबारीहरू एक महामारीका घटना बनेका छन् । र अब यो महामारी अमेरिकी सीमाभन्दा बाहिर फैलिंदैछ। सन् २०२४ को एक प्रतिवेदनमा, बन्दूक हिंसाका अग्रणी विद्वान जेसन आर. सिल्भाले पत्ता लगाए अनुसार ३५ देशहरूको एक समूहमा, जो राजनीतिक र आर्थिक रूपमा संयुक्त राज्य अमेरिकासँग तुलनात्मक रूपमा समान छन्, २१ औं शताब्दीको पहिलो दशकबाट दोस्रो दशकमा सार्वजनिक सामूहिक गोलीबारीहरूको सङ्ख्या दोब्बरभन्दा बढी भयो। ‘सबैभन्दा धेरै घटनाहरू’ सिल्भाले उल्लेख गरे, ‘सन् २०१९ र २०२० मा भएका छन् ।’ अनुसन्धानले देखाए अनुसारयी धेरै घटनाहरू अमेरिकी बन्दूकधारीहरूले सेट गरेका उदाहरणहरूसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएका थिए।

सामूहिक गोलीबारीहरू अब अमेरिकी विदेशी प्रभावको विशेष रूपमा रक्तरंजित रूप बनेका छन्। अमेरिकी सहयोगीहरूलाई अस्थिर बनाएर, तिनीहरूले संयुक्त राज्य अमेरिकाको विश्वव्यापी छविलाई कमजोर बनाउने खतरा उत्पन्न गर्छन्—र यसको भूराजनीतिक उद्देश्यहरूलाई अगाडि बढाउने क्षमतालाई विफल पार्छन्।

विनाशको हतियार

संयुक्त राज्य अमेरिका बन्दूक हिंसामा निर्विवाद विश्व नेता बनेको छ। यद्यपि यसको प्रति व्यक्ति बन्दूकबाट हुने मृत्यु दर विगत ५० वर्षमा तुलनात्मक रूपमा स्थिर रहेको छ, संयुक्त राज्य अमेरिकाले सामूहिक गोलीबारी घटनाहरूमा उल्लेखनीय वृद्धि अनुभव गरेको छ। उदाहरणका लागि, सन् २००९ र २०१८ को बीचमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा मेक्सिकोको तुलनामा ३,५०० प्रतिशत बढी स्कूल गोलीबारीहरू भए, जहाँ दोस्रोखाले धेरै थिए।

स्वाभाविक रूपमा, विदेशी सरकारहरू र मिडिया आउटलेटहरूले प्रायः संयुक्त राज्य अमेरिकालाई असाधारण रूपमा हिंसात्मकको रूपमा चित्रण गर्छन् र तिनीहरूका अमेरिकी समकक्षीहरूलाई ढिलो बन्दूक–सुरक्षा कानूनहरूको बारेमा चित्रण गर्छन् । सन् २०२३ मा काउन्सिल अन फरेन रिलेसन्समा बोल्दै, पूर्व अमेरिकी गृहसुरक्षा मन्त्री अलेजान्ड्रो मायोर्कासले टिप्पणी गरेका थिए, जब उनले गैर–अमेरिकी राजनीतिज्ञहरूसँग कुराकानी गर्थे, ‘लगभग हरेक पटकू तिनीहरूले उनलाई संयुक्त राज्य अमेरिकाको बारेमा दुई वटा प्रश्नहरू सोध्थे। पहिलो अमेरिकी राजनीतिक ध्रुवीकरणको बारेमा थियो, र दोस्रो ‘हाम्रो देशमा बन्दूक र हत्याहरूको सङ्ख्याको बारेमा’ थियो । सन् २०२२ मा टेक्सासको उवाल्डेमा भएको नरसंहारपछि एक डेनिस विदेशी संवाददाताले लेखेका थिए ‘केवल संयुक्त राज्य अमेरिकामा, सात वर्षको बच्चा स्कूल गोलीबारीहरूको बारेमा सिक्न स्कूल जान्छ।’ फ्रान्सको ले मोन्ड अखबारको एक सम्पादकीयमा लेखिएको थियो, ‘यदि कुनै अमेरिकी असाधारणता छ भने, यो तथ्यलाई सहन गर्नु हो कि संयुक्त राज्य अमेरिकाका स्कूलहरू नियमित रूपमा रक्तरंजित गोलीबारी रेन्जहरूमा परिणत हुन्छन्।’

तर संयुक्त राज्य अमेरिका बन्दूक हिंसामा पूर्ण रूपमा असामान्य छ भन्ने धारणा बढ्दो रूपमा गलत छ। डिजिटल प्लेटफर्म वाइजभोटरले सन् २०२३ मा रिपोर्ट गरे अनुसार विशेष गरी युरोपमा, सामूहिक गोलीबारीहरूको ‘आवृत्ति र गम्भीरता’ पछिल्लो दशकमा नाटकीय रूपमा बढेको छ। यस्ता घटनाहरूको वृद्धि युरोपमा मात्र सीमित छैनः बन्दूकद्वारा लक्षित हिंसा विश्वव्यापी रूपमा बढ्दो खतरा बनेको छ।

पर्याप्त अनुसन्धानले सुझाव दिन्छ कि बन्दूक हिंसा संक्रामक छ। बन्दूक हिंसाका विद्वानहरूले तथाकथित कोलम्बाइन प्रभावलाई औंल्याउँछन्, जसमा कोलम्बाइन बन्दूकधारीहरूले भविष्यका हमलाकर्ताहरूका लागि विशेष वैचारिक, रणनीति, र यहाँसम्म कि पहिरनसम्बन्धी छनोटहरू समावेश भएको ूसांस्कृतिक स्क्रिप्टू सिर्जना गरेका छन् । त्यस्तै, त्यहाँ उल्लेखनीय प्रमाण के हो भने अमेरिकी अपराधीहरूले विदेशी हमलाकर्ताहरूलाई प्रेरित गरे। कोलम्बाइनले ब्राजिल, क्यानडा, फिनल्यान्ड, र रुसमा नक्कल गरिएका हमलाहरूलाई प्रत्यक्ष रूपमा निम्त्यायो, जसले दर्जनौंको ज्यान लियो। एक जर्मन अपराधशास्त्रीले द गार्जियन लाई बताएका छन् ‘जर्मनीमा स्कूलहरूमा युवाहरूले गर्ने नरसंहारको घटना कोलम्बाइनपछि मात्र अस्तित्वमा आयो।’

सन् २०२२ मा, सिल्भा र सह–शोधकर्ता एडम ल्याङ्कफोर्डले पत्ता लगाए कि ‘ख्याति खोज्ने सामूहिक बन्दूकधारीहरू जो संयुक्त राज्य अमेरिकाबाहिर हमला गरे, तिनीहरू अन्य सबै देशहरूका अपराधीहरूको तुलनामा अमेरिकी सामूहिक बन्दूकधारीहरूबाट बढी प्रभावित भएको देखिन्छ।’ उदाहरणका लागि, अलेक्जान्डर बिसोनेट—एक श्वेत सर्वोच्चतावादी जसले सन् २०१७ मा क्युबेक सिटीको एक मस्जिदमा छ जनाको हत्या गरे—उनले आफ्नो हमलाको तयारीमा ‘संयुक्त राज्य अमेरिकामा स्कूल गोलीबारीहरूको सूची’ अनलाइनमा खोजेका थिए । कम वैचारिक बन्दूकधारीहरूले पनि अमेरिकी पूर्ववर्तीहरूलाई औंल्याएका छन्। इङ्ग्ल्यान्डको लुटनमा, एक सम्भावित स्कूल बन्दूकधारी जसले गत सेप्टेम्बरमा तीन परिवारका सदस्यहरूको हत्या गरे, उनले गोलीबारीहरूको व्यापक अनुसन्धान गरेका थिए र उनले दावी गरे अनुसार सन् २००७ को भर्जिनिया टेक नरसंहारलाई, जसले ३२ जनाको ज्यान लियो, लाई उछिन्ने आशा गरेका थिए।

न्युजिल्यान्डमा, एक श्वेत सर्वोच्चतावादी जसले सन् २०१९ मा क्राइस्टचर्चमा दुई मस्जिदहरूमा ५१ पूजारीहरूको हत्या गरे, उनले संयुक्त राज्य अमेरिकामा कुख्यात बन्ने र अमेरिकी राजनीतिलाई प्रभावित गर्ने लक्ष्य राखेका थिए। एक तथाकथित त्वरकवादी, उनले आफ्नो हमलाले संयुक्त राज्य अमेरिकामा बन्दूक–विरोधी भावनाको ज्वार ल्याउने र देशको पतनलाई गति दिने उद्देश्य राखेका थिए। ‘पर्याप्त दबाबका साथ, संयुक्त राज्य अमेरिकाभित्रको वामपन्थले दोस्रो संशोधनलाई खारेज गर्न खोज्नेछ’ उनले आफ्नो हमलाअघि प्रकाशित गरेको घोषणापत्रमा लेखेका छन् जसले ‘संयुक्त राज्य अमेरिकालाई सांस्कृतिक र नस्लीय रेखाहरूमा विभाजन’ गर्नेछ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाले हिंसालाई अप्रत्यक्ष रूपमा पनि विदेशमा निर्यात गर्छ। अमेरिकी सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरू, जुन अन्य देशहरूका सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूको तुलनामा कम नियमन गरिएका छन्, हिंसालाई महिमामण्डन गर्नमा भूमिका खेल्छन्, विशेष गरी निराश युवा पुरुषहरूका लागि। उदाहरणका लागि, सन् २०२३ मा, वादीहरूले अमेरिकी सर्वोच्च अदालतमा गुगल र एक्स (जुन त्यतिबेला अझै ट्विटर भनिन्थ्यो) विरुद्ध दुई मुद्दा ल्याए, जसमा यी प्लेटफर्महरूले सन् २०१५ मा पेरिस र सन् २०१७ मा इस्तानबुलमा भएका आतङ्कवादी हमलाहरूलाई सहजीकरण गरेको आरोप लगाए। यी मुद्दाहरू असफल भएपछि, विदेशी नियामकहरूले यो घातक अमेरिकी प्रभावलाई नियन्त्रण गर्न हतारमा लागे। सन् २०२४ मा, अस्ट्रेलियाले १६ वर्षमुनिका बालबालिकालाई सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्न प्रतिबन्ध लगाउने कानून पारित गर्‍यो, बालबालिकाको मानसिक स्वास्थ्य र प्राविधिक प्लेटफर्महरूले हिंसात्मक अतिवादलाई उक्साउने भूमिकाको चिन्ताको जवाफमा। सन् २०२२ मा, युरोपेली संघले डिजिटल सर्भिसेज एक्ट पारित गर्‍यो, जसले कम्पनीहरू, अमेरिकीहरू सहित, ‘घृणा भाषण, आतङ्कवादी सामग्री, वा बाल यौन दुरुपयोग सामग्री जस्ता गैरकानुनी सामग्री फैलाउने’ विरुद्ध ठूलो जरिवानाको व्यवस्था गरेको छ । एक्सले अब डिएसए को ूगैरकानुनी सामग्री र दुष्प्रचारको प्रसार र विस्तारलाई प्रतिरोध गर्नेू दायित्वको पालना गर्न बहुआयामिक अनुसन्धानको सामना गरिरहेको छ र ठूलो जरिवाना वा यहाँसम्म कि प्रतिबन्धको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ।

डरको कारक

सामान्य रूपमा, अमेरिकी नीति निर्माताहरूले संयुक्त राज्य अमेरिकाको बन्दूक हिंसा समस्यालाई—यदि तिनीहरूले यो समस्यै हो भन्ने विश्वास गर्छन् भने—पूर्ण रूपमा आन्तरिक मुद्दाको रूपमा व्याख्या गर्छन्। तर संयुक्त राज्य अमेरिकाको बन्दूक हिंसाले स्थानीय त्रासदीहरूको सेटभन्दा बढी प्रतिनिधित्व गर्छ। यसले अमेरिकी नरम शक्ति र विदेश नीतिका लागि गहिरो प्रभावहरू राख्छ। शुरुमा, विदेशमा हिंसा उक्साउनमा अमेरिकाको भूमिका अझ ठोस बन्दैछ। उदाहरणका लागि, सेप्टेम्बर २०२४ मा, अमेरिकी अधिकारीहरूले दुई अमेरिकी नागरिकहरूलाई पक्राउ गरे र उनीहरूलाई टेररग्राम कलेक्टिभ नामक एक अन्तर्राष्ट्रिय अनलाइन आन्दोलनको नेतृत्व गरेको आरोप लगाए, जसले स्लोभाकिया र टर्कीमा, (दुवै नेटो सहयोगीहरू) श्वेत सर्वोच्चतावादी हमलाहरूलाई उक्साएको थियो जसले मानिसहरूलाई मार्नुका साथै घाइते बनायो।

र हिंसा निर्यात गरेर, संयुक्त राज्य अमेरिकाको प्रतिष्ठाले धक्का खाइरहेको छ। अस्ट्रेलिया, जर्मनी, उरुग्वे, र भेनेजुएलाजस्ता विभिन्न देशहरूका सरकारहरूले, अमेरिकी सामूहिक गोलीबारीहरूको प्रत्यक्ष प्रतिक्रियामा, आफ्ना नागरिकहरूलाई संयुक्त राज्य अमेरिकामा यात्रा गर्न चेतावनी जारी गरेका छन्ः क्यानाडाली सरकारको यात्रा सल्लाहले अमेरिका यात्रा गर्ने योजना बनाउनेहरूलाई ‘सक्रिय बन्दूकधारी अवस्थामा कसरी प्रतिक्रिया दिने भनेर परिचित हुन’ चेतावनी दिन्छ। सन् २०२२ को अगस्टमा चीनमा गरिएको एक मर्निङ कन्सल्ट सर्वेक्षणले पत्ता लगाए अनुसार ९३ प्रतिशत उत्तरदाताहरूले सहमति जनाए कि ‘हिंसात्मक अपराधको डरले उनीहरूलाई संयुक्त राज्य अमेरिकामा यात्रा गर्ने बारे पुनर्विचार गर्न बाध्य पार्न सक्छ।’

केही बन्दूक–धनी देशहरू, जसले कडा बन्दूक नियन्त्रणको विचारप्रति असन्तुष्ट छन्, तिनीहरूले आफ्नो बन्दूक संस्कृतिलाई भ्रष्ट गरेकोमा संयुक्त राज्य अमेरिकाको बन्दूक संस्कृतिलाई दोष दिएका छन्। उदाहरणका लागि, सन् २०२३ मा सर्बियामा लगातार दुई सामूहिक गोलीबारीहरू भएपछि, एक सर्बियाली युद्ध भेटेरनले संयुक्त राज्य अमेरिकाले आफ्नो देशको बन्दूकहरूप्रतिको सांस्कृतिक लगावलाई कसरी परिवर्तन गरेको छ भनेर आलोचना गरे। अमेरिकी ब्यूरो अफ अल्कोहल, टोब्याको, फायरआर्म्स, एन्ड एक्सप्लोसिभ्सका अनुसार, सन् २०१७ र २०२२ को बीचमा मेक्सिकोका अपराध स्थलहरूमा फेला परेका र ट्रेसिङका लागि पेश गरिएका लगभग आधा बन्दूकहरू संयुक्त राज्य अमेरिकामा निर्मित थिए, र मेक्सिकोले तस्करी गरिएका अमेरिकी बन्दूकहरूको प्रवाह रोक्न अमेरिकी हतियार निर्माताहरूविरुद्ध मुद्दा दायर गरेको छ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाका विरोधीहरूले पनि देशको हिंसा निर्यातकर्ताको भूमिकालाई उजागर गरेका छन्। सन् २०१८ मा कब्जा गरिएको क्रिमियामा भएको स्कूल गोलीबारीपछि, रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले व्याख्या गरे ‘यो सबै संयुक्त राज्य अमेरिका र तिनीहरूका स्कूलहरूबाट शुरू भयो’: सन् २०२२ मा, रुसी सर्वोच्च अदालतले स्कूल गोलीबारी पूजकहरूको ूकोलम्बाइन आन्दोलनू लाई आतङ्कवादी संगठनको रूपमा तोक्यो। बेइजिङले, यस बीचमा, संयुक्त राज्य अमेरिकालाई समग्रमा आलोचना गर्न अमेरिकी बन्दूक हिंसालाई बारम्बार औंल्याएको छ। सन् २०२३ मा, विदेश मन्त्रालयका एकजना प्रवक्ताले दावी गरे कि संयुक्त राज्य अमेरिकाले ‘अन्य देशहरूमा प्रजातन्त्र वा मानव अधिकारको प्रगति ल्याउँदैन, तर … अस्थिरता’ मेक्सिको र पाकिस्तानमा बन्दूक हिंसाको उच्च दरलाई निर्यात गरिएका अमेरिकी हतियारहरूसँग जोड्न सकिन्छ भनेर उल्लेख गरे। महत्वपूर्ण रूपमा, अमेरिकाको बन्दूक हिंसाले अन्य देशहरूले आफ्ना नागरिकहरूप्रति गर्ने व्यवहारलाई चुनौती दिने यसको प्रयासहरूको वैधतालाई कमजोर बनाउँछ।

मृत्युको व्यापार

यसमा एक अमेरिकी—प्रभावशाली राजनीतिशास्त्री वैज्ञानिक जोसेफ नाय—थिए जसले नरम शक्तिको अवधारणालाई लोकप्रिय बनाए। उनले एक संस्कृतिको आकर्षणले अन्य राष्ट्रहरूलाई आफ्नो प्रभाव क्षेत्रमा तान्नमा खेल्ने महत्वपूर्ण भूमिकालाई व्याख्या गरेका छन् । राजनीतिशास्त्री नायले यो शब्दलाई लोकप्रिय बनाउनु अघि नै अमेरिकामा नरम शक्ति राजनीतिको एक उत्कृष्ट अभ्यासकर्ता थियोः यसले दोस्रो विश्वयुद्धपछि आफ्नो किनारा प्राप्त गर्‍यो, र यसको भूराजनीति र विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव, सैन्य लगानीहरूको कारणले कम र यसको वाणिज्यिक, सांस्कृतिक, र वैचारिक निर्यातहरूको आकर्षणले बढी धन्यवाद प्राप्त गर्‍यो।

संयुक्त राज्य अमेरिकाको प्रतिष्ठा र प्रभावलाई जोगाउन उत्सुक नीति निर्माताहरूले यसको नयाँ प्रमुख निर्यात, बन्दूक हिंसाको प्रभावलाई गम्भीर रूपमा विचार गर्न आवश्यक छ। अमेरिकी नेताहरूले यो समस्यालाई सम्बोधन गर्नको लागि सबैभन्दा प्रभावकारी तरिका भनेको घरमा बन्दूक हिंसालाई नियन्त्रणमा ल्याउन गम्भीर रूपमा कदम चाल्नु हो। हालसम्म, अमेरिकी स्कूलका बालबालिकाहरूको निरन्तर हत्याले यस्ता सुधारहरूलाई प्रेरित गरेको छैन।

तर सायद भूराजनीतिक चिन्ताहरूले—र तिनीहरूले गर्नुपर्छ। अमेरिकाको बन्दूक हिंसाले यसका सहयोगीहरूमा पीडा र अवहेलना उत्पन्न गरिरहेको छ र यसका प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई सजिलो कुराकानी बिन्दुहरू हस्तान्तरण गरिरहेको छ, जसले गर्दा दुवैले अमेरिकी फाइदाहरूलाई कमजोर बनाउँछ। आफ्नो सांस्कृतिक कूटनीतिमा कटौतीसँग, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले संयुक्त राज्य अमेरिकाको नरम शक्ति किनारालाई कायम राख्नमा खासै स्पष्ट रुचि देखाउँदैनन्। तर उनको प्रशासनले अमेरिकी कम्पनीहरूको तल्लो रेखा र संयुक्त राज्य अमेरिकाको अत्याधुनिक सामानहरूको निर्माता र पुरवाइको रूपमा प्रतिष्ठाको लागि अमेरिकी निर्यातहरूलाई सफल बनाउनमा तीव्र रुचि राख्छ। बन्दूक हिंसा एक अत्याधुनिक अमेरिकी निर्यात बनेको छ—तर यो त्यस्तो हो जसले यसको सकारात्मक शक्ति सन्तुलनलाई फाइदा गराउनुको सट्टा हानि गर्नेछ। यदि अमेरिकी नीति निर्माताहरूले बन्दूक हिंसालाई गम्भीर रूपमा लिंदैनन् भने, तिनीहरूले यो सन्तुलनलाई थप असन्तुलित बनाउने मात्र सुनिश्चित गर्नेछन्।

(ज्याकब वेयर काउन्सिल अन फरेन रिलेसन्समा रिसर्च फेलो र ‘गड, गन्स, एन्ड सेडिसनः फार–राइट टेरोरिज्म इन अमेरिका’ को सह–लेखक हुन्।)
जुलाई ९, २०२५,फरेन अफेयर्सबाट