इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले इरानको आणविक सुविधाहरूमा इजरायलको आक्रमण कम्तीमा दुई हप्तासम्म चल्न सक्ने बताएका छन्।

उनको समय निर्धारणको कारण स्पष्ट देखिन्छ। इजरायल डिफेन्स फोर्स र देशका गुप्तचर एजेन्सीहरूले स्पष्ट रूपमा एक व्यवस्थित, चरणबद्ध अभियान बनाएका छन्।

इजरायली सेनाले सुरुमा इरानी सैन्य र वैज्ञानिक नेतृत्वलाई निशाना बनायो र, त्यत्तिकै महत्त्वपूर्ण, इरानको हवाई रक्षा प्रणालीलाई लगभग पूर्ण रूपमा नष्ट गर्‍यो।

इजरायली विमानहरू अब इरानी आकाशमा स्वतन्त्र रूपमा सञ्चालन गर्न सक्छन्, तिनीहरूले इन्धन भर्न र विशेष बलहरूलाई प्रमुख स्थानहरूमा तैनाथ गर्न सक्छन् जसले लक्षित बमबारी र लुकेका वा राम्रोसँग सुरक्षित आणविक सुविधाहरूमा आक्रमण गर्न सम्भव बनाउँछ।

अभियान सुरु भएदेखि सार्वजनिक बयानहरूमा, नेतान्याहुले दुई प्रमुख लक्ष्यहरूलाई अघि सारेका छन् : इरानको आणविक कार्यक्रम नष्ट गर्ने र इरानी जनतालाई धार्मिक शासन उखेल्न प्रोत्साहन गर्ने।

यी दुई उद्देश्यहरूलाई ध्यानमा राख्दै, यो द्वन्द्व कसरी अन्त्य हुन सक्छ ? धेरै सम्भावित परिदृश्यहरू छन्।

वार्तामा फर्कने

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको मध्यपूर्वका लागि विशेष दूत स्टिभ विटकफले आइतबार इरानी समकक्षहरूसँग छैटौं चरणको वार्तामा भाग लिने थिए । यसको उद्देश्य ओबामा प्रशासनका समयमा भएको सन् २०१५ मा भएको इरान आणविक सम्झौताको स्थान लिन नयाँ सम्झौता गर्नु थियो। ट्रम्पले आफ्नो पहिलो कार्यकालमा सन् २०१८ मा त्यस सम्झौताबाट बाहिरिएका थिए, यद्यपि इरानले त्यतिबेलासम्म सम्झौताको पालना गरेको देखिन्थ्यो।

नेतान्याहुले सन् २०१५ को सम्झौताको विरोध गरेका थिए र उनले इरान नयाँ सम्झौताप्रति गम्भीर नभएको विश्वास व्यक्त गरेका छन्।

त्यसैले, इजरायली बमबारी अभियानको परिणामस्वरूप वार्तालाई स्वीकार गर्नु नेतान्याहुका लागि ठूलो पछाडि हट्ने कदम हुनेछ। उनले हमासको अक्टोबर २०२३ को आक्रमणपछि आफ्नो सुरक्षा विश्वसनीयता पुनर्स्थापित गर्न इरानलाई कमजोर बनाउन चाहन्छन्।

यद्यपि ट्रम्पले इरानलाई सम्झौता स्वीकार गर्न दबाब दिइरहेका छन्, हाललाई वार्ता सम्भव छैन। ट्रम्पले नेतान्याहुलाई बमबारी अभियान रोकेर वार्ता पुनः सुरु गर्न मनाउन सक्ने छैनन्।

इरानको आणविक कार्यक्रमको पूर्ण विनाश

इरानको आणविक कार्यक्रमको विनाशमा तेहरानबाट करिब १०० किलोमिटर दक्षिणमा रहेको फोर्डो युरेनियम संवर्धन सुविधा सहित सबै ज्ञात स्थानहरू नष्ट गर्नु पर्नेछ ।

अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (आएइए) का महानिर्देशक राफेल ग्रोसीका अनुसार, यो सुविधा पहाडमुनि करिब आधा मील भूमिगत अवस्थित छ। यो सम्भवतः अमेरिकाको २,००० पाउन्ड गहिराइसम्म भेदन गर्नसक्ने बमहरूको पनि पहुँचभन्दा बाहिर छ।

यो सुविधाको प्रवेशद्वार र हावायान शाफ्टहरूलाई पहिरो निम्त्याएर बन्द गर्न सकिन्छ। तर त्यो अस्थायी समाधान मात्र हुनेछ।

फोर्डोलाई पूर्ण रूपमा नष्ट गर्न इजरायली विशेष बलको आक्रमण आवश्यक पर्नेछ। इजरायलले हालसम्म इरानमा आफ्ना एजेन्टहरू पठाउन सफल भएको देख्दा यो निश्चित रूपमा सम्भव छ। तर प्रश्न के रहन्छ भने ती सुविधालाई कति हदसम्म क्षति पुर्‍याउन सकिन्छ र त्यसलाई कति छिटो पुनर्निर्माण गर्न सकिन्छ।

इरानको आणविक सेन्ट्रीफ्यूजहरूको विनाश – जुन युरेनियमलाई बम बनाउन संवर्धन गर्न प्रयोग गरिन्छ – यो कार्यक्रमलाई विघटन गर्ने पहिलो कदम मात्र हुनेछ।

इजरायलले इरानको ६० प्रतिशत शुद्धतामा संवर्धित युरेनियमको भण्डारलाई सुरक्षित गर्न वा नष्ट गर्नुपर्नेछ। यो शुद्धता हतियार–ग्रेड ९० प्रतिशत शुद्धतामा संवर्धन गरेमा दशवटा आणविक बमहरू बनाउन पर्याप्त छ।

तर के इजरायली गुप्तचरलाई त्यो भण्डार कहाँ छ भन्ने थाहा छ ?

इरानी शासनको पतन

इरानी शासनको पतन निश्चित रूपमा सम्भव छ, विशेष गरी इजरायलले शुक्रबारदेखि सुरु गरेको आक्रमणमा इरानको वरिष्ठ सैन्य नेताहरू, इस्लामिक रिभोल्युसनरी गार्ड कोर र इरानी सशस्त्र बलका प्रमुखहरूलाई हटाएको छ।

Centrifuge machines line a hall at the Natanz Uranium Enrichment Facility, which was damaged in Israel’s strikes. Islamic Republic Iran Broadcasting, IRIB/AP

र, विगतका वर्षहरूमा भएका शासनविरोधी प्रदर्शनहरू, विशेष गरी सन् २०२२ मा प्रहरी हिरासतमा एक युवा इरानी महिला, मह्सा अमिनीको मृत्युपछि भएको “महिला, जीवन, स्वतन्त्रता” विरोध प्रदर्शनहरूले शासन कति अलोकप्रिय छ भनेर देखाएका छन्।

तैपनि, सन् १९७९ मा सत्तामा आएदेखि शासनले धेरै चुनौतीहरूको सामना गरेको छ, जसमा १९८० को दशकमा इराकसँगको युद्ध र ठूला प्रतिबन्धहरू समेत सामना गरेको छ। यसले उल्लेखनीय रूपमा प्रभावकारी सुरक्षा प्रणालीहरू विकास गरेको छ जसले गर्दा यसलाई सत्तामा टिक्न सक्षम बनाएको छ।

यो चरणमा अर्को अनिश्चितता यो छ कि इजरायली नागरिक लक्ष्यहरूमा आक्रमणले इरानीहरूमा “झण्डाको वरिपरि एकजुट” भएर आन्दोलन उत्पन्न गर्न सक्छ।

he gave no evidence. 

नेतान्याहुले हालैका दिनहरूमा भनेका छन् कि इजरायलसँग बाँकी वरिष्ठ शासनका व्यक्तिहरू देश छोड्ने तयारीमा सामान प्याक गरिरहेको संकेत छ। तर उनले कुनै प्रमाण दिएका छैनन् ।

प्रमुख पक्षको युद्धमा सहभागिता

के अमेरिका युद्धमा संलग्न हुन सक्छ? यो सम्भावनालाई अस्वीकार गर्न सकिँदैन। इरानको संयुक्त राष्ट्रसंघका राजदूतले अमेरिकाले इजरायललाई आक्रमणमा सहयोग गरेको प्रत्यक्ष आरोप लगाएका छन् ।

यो लगभग निश्चित रूपमा सत्य हो, किनकि अमेरिका र इजरायलबीच घनिष्ठ गुप्तचर साझेदारी छ। यसबाहेक, वरिष्ठ रिपब्लिकनहरू, जस्तै सिनेटर लिन्डसे ग्राहमले, ट्रम्पलाई अमेरिकी सेनालाई इजरायललाई “काम पूरा गर्न” सहयोग गर्न आदेश दिन आह्वान गरेका छन्।

ट्रम्प सम्भवतः यसो गर्न अनिच्छुक हुनेछन्, विशेष गरी उनले विगतका अमेरिकी प्रशासनहरूको “सधैंको युद्ध” भन्दै आलोचना गरेका छन्। तर यदि इरान वा इरान–समर्थित बलहरूले क्षेत्रमा अमेरिकी आधार वा सैन्य सम्पत्तिमा आक्रमण गरेमा, ट्रम्पमाथि जवाफी कारबाही गर्न दबाब बढ्नेछ।

अर्को कारक के हो भने ट्रम्प सम्भवतः युद्ध यथासक्दो चाँडो समाप्त होस् भन्ने चाहन्छन्। उनको प्रशासनलाई थाहा छ कि द्वन्द्व जति लामो समयसम्म चल्छ, त्यति नै अप्रत्याशित कारकहरू उत्पन्न हुने सम्भावना हुन्छ।

के रूस इरानको पक्षमा संलग्न हुन सक्छ? यो चरणमा त्यो सम्भवतः असम्भव छ। रूसले गत वर्ष सिरियामा पतन भइरहेको असद शासनलाई जोगाउन हस्तक्षेप गरेन। र रूससँग युक्रेनमा युद्धले पर्याप्त व्यस्तता छ।

रूसले इजरायली आक्रमणको सुरुमा आलोचना गर्‍यो, तर इरानलाई आत्मरक्षा गर्न कुनै कारबाही गरेको देखिँदैन।

के साउदी अरब वा संयुक्त अरब इमिरेट्स जस्ता क्षेत्रीय शक्तिहरू संलग्न हुन सक्छन्?

यद्यपि तिनीहरूसँग अमेरिकी सैन्य उपकरणहरूको पर्याप्त भण्डार छ, यी दुई देशहरूलाई द्वन्द्वमा फस्ने कुनै चासो छैन। खाडीका अरब राजतन्त्रहरूले हालैका वर्षहरूमा दशकौंसम्मको पूर्ण शत्रुतापछि इरानसँग मेलमिलापको प्रक्रियामा संलग्न भएका छन्। कसैले पनि यो जोखिममा राख्न चाहँदैन।

अनिश्चितताहरूको प्रभुत्व

हामीलाई इरानको मिसाइल र रकेटहरूको भण्डारको हद थाहा छैन। इजरायलको आक्रमणको प्रारम्भिक जवाफमा, इरानले इजरायलको आयरन डोम हवाई रक्षा प्रणालीलाई आंशिक रूपमा परास्त गर्न सक्यो, जसले गर्दा नागरिक हताहतीहरू निम्त्यायो।

यदि यो निरन्तर कायम गर्न सक्यो भने , थप नागरिक हताहतहरू निम्त्याउँदा, गाजा युद्धमा नेतान्याहुसँग पहिलेदेखि नै असन्तुष्ट इजरायलीहरूले अर्को द्वन्द्व सुरु गर्ने उनको बुद्धिमत्तामाथि प्रश्न उठाउन शुरू गर्न सक्छन्।

तर हामी त्यो बिन्दुका लागि धेरै टाढा छौं। यद्यपि विश्वसनीय मत सर्वेक्षणको लागि धेरै चाँडो छ, धेरैजसो इजरायलीहरूले सम्भवतः इरानको आणविक कार्यक्रमलाई कमजोर पार्ने नेतान्याहुको कारबाहीलाई समर्थन गर्छन्। साथै, नेतान्याहुले यदि इरानले जानाजानी इजरायली नागरिकहरूलाई निशाना बनाएमा तेहरानलाई “जलाउने” धम्की दिएका छन्।

हामी विश्वस्त हुन सक्छौं कि इरानसँग कुनै आश्चर्यजनक कुरा छैन। इजरायलले यसका प्रोक्सीहरू, हिजबुल्लाह र हमासलाई गम्भीर रूपमा कमजोर बनाएको छ। तिनीहरू स्पष्ट रूपमा इरानलाई विचलनकारी आक्रमणहरू मार्फत सहयोग गर्न सक्ने अवस्थामा छैनन्।

ठूलो प्रश्न यो हुनेछ कि युद्धपछि के हुन्छ। इरानले लगभग निश्चित रूपमा आणविक अप्रसार सन्धिबाट बाहिरिनेछ र अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सीको थप निरीक्षणलाई निषेध गर्नेछ।

इजरायलले सम्भवतः इरानको विद्यमान आणविक सुविधाहरूलाई नष्ट गर्न सक्नेछ, तर यो केवल समयको कुरा हो –यदि होइन भने – इरानले तिनलाई पुनर्गठन गर्नेछ।

यसको मतलब भविष्यमा इजरायली आक्रमणहरू रोक्नका लागि इरानले आणविक बम सुरक्षित गर्ने सम्भावना धेरै उच्च हुनेछ। र क्षेत्र अस्थिर अवस्थामा रहनेछ।
जुन १५, २०२५, द कन्भर्सेसनबाट