इलन मस्कको जीवन एक महान् अमेरिकी सफलताको कथा हो। उनले पटक–पटक विश्व कता जाँदैछ भनेर अनुमान गरे, नयाँ उत्पादनहरू मात्र होइन, नयाँ उद्योगहरू सिर्जना गर्न सहयोग गरे। अनलाइन भुक्तानीमा उनको अग्रणी भूमिकादेखि स्पेसएक्सको स्याटेलाइट नेटवर्क निर्माण र टेस्लाको विद्युतीय कारको ठूलो उत्पादनसम्मका उपलब्धिहरूले उनलाई विश्वको सबैभन्दा धनी व्यक्ति बनाएका छन्।

तर मस्कको सम्पत्ति उनको व्यक्तिगत प्रतिभामा मात्र आधारित छैन। उनले आफ्नो व्यापारिक साम्राज्य एक स्थिर राजनीतिक प्रणाली र कानुनी शासनप्रति अटल प्रतिबद्धता भएको राष्ट्रमा बनाए, र यो संघीय अनुदान, ऋण र सम्झौताहरूको आधारमा निर्माण भएको हो। वाशिङटन पोस्टको विश्लेषणअनुसार मस्कका कम्पनीहरूले कम्तीमा ३८ अर्ब डलर सरकारी सहायता प्राप्त गरेका छन्। नासाले स्पेसएक्समा १५ अर्ब डलरभन्दा बढी लगानी गरेको छ; टेस्लाले विद्युतीय कार उद्योगलाई बलियो बनाउन ११ अर्ब डलर अनुदान संकलन गरेको छ।

अब, राष्ट्रपति ट्रम्पका प्रभावशाली सल्लाहकारको रूपमा, मस्कले उनको उदय सम्भव बनाउने सरकारका भागहरूलाई गैरकानुनी रूपमा भत्काइरहेका छन्। आफूले सिर्जना गरेको र नाम दिएको सरकारी दक्षता विभाग (डोज) को प्रमुखको रूपमा, मस्कले अर्बौं डलरको खर्च निलम्बन गरेका छन् र हजारौं वैज्ञानिक, नियामक र अन्य सरकारी कर्मचारीहरूलाई हटाएका छन्। हालैको कन्जर्भेटिभ पोलिटिकल एक्शन सम्मेलनमा बन्चरो देखाउँदै उनप् चिच्याएः “यो नोकरशाहीको लागि बन्चरो हो। बन्चरो!“

मस्क दाबी गर्छन् कि सरकार एक व्यवसाय हो, जसलाई अवरोध चाहिएको छ र उनको लक्ष्य फजुल खर्च हटाएर दक्षता सुधार गर्नु हो। उनी ठीक छन्ः संघीय सरकार प्रायः फजुल र अकुशल हुन्छ। करदाता, व्यवसायी र संघीय लाभका प्राप्तकर्ताहरू सबैले संघीय नोकरशाही जटिलताको निराशा जान्दछन्। विशेष गरी, सरकारले प्रविधिको राम्रो प्रयोग गर्ने ठूला अवसरहरू छन्।

तर डोज ले राम्रो सरकार बनाइरहेको छैन। बरु, यसको अव्यवस्थित विध्वंसात्मक अभियानले सरकारको आधारभूत काम र अमेरिकी जनताको सुरक्षा र कल्याणलाई कमजोर बनाइरहेको छ। मस्कले आणविक सुरक्षा कर्मचारीहरूलाई बर्खास्त गरे, फेरि केही दिनपछि उनीहरूलाई पुनः नियुक्त गर्न हतारो गर्नुप¥यो। उनले इबोला निगरानीको लागि संघीय कोष समाप्त गरे, र उनको पछिल्लो स्वीकृतिपछि कि इबोलालाई निगरानी गर्नु राम्रो विचार हुन सक्छ, यो अझै पूर्ण रूपमा पुनस्र्थापित भएको छैन। मस्कको निर्देशनमा सरकारले क्यान्सर अनुसन्धानमा अवरोध पु¥याएको छ, यातायात परियोजनाहरूमा ढिलाइ गरेको छ र २००८ को वित्तीय संकटपछि बैंकहरूले उपभोक्ताहरूलाई ठग्नबाट जोगाउन स्थापना गरिएको एजेन्सीलाई बन्द गर्न खोजेको छ।

झन् खराब कुरा, मस्कले ट्रम्पको समर्थनमा, संविधानले राष्ट्रपतिको शक्तिमा राखेका सीमाहरूप्रति बेवास्ता देखाएका छन्। मस्क र ट्रम्पले मतदाताहरूले परिवर्तन चाहेको जोड गर्छन्। डोज को नारा हो “जनताले ठूलो सुधारको लागि मत दिएका छन् ।“

तर संघीय सरकारलाई सानो बनाउने अभियानमा, मस्क र ट्रम्पले कांग्रेसले पारित गरेका कानुनहरूको अवज्ञा गरेका छन्, र उनीहरूले आफ्ना कार्यहरूको वैधानिकताको निर्णय गर्ने संघीय अदालतहरूको अधिकारलाई चुनौती दिएका छन्। ट्रम्पले हालै आफूलाई राजा भनेर उल्लेख गरे र त्यसपछि मजाक गरेको दाबी गरे, तर अन्य सरकारी शाखाहरूलाई अवज्ञा गर्ने शक्तिको उनको दाबीमा कुनै अस्पष्टता छैन। यो २०० वर्षभन्दा बढी समयदेखि हाम्रो राष्ट्रलाई सुरक्षित राख्ने नियन्त्रण र सन्तुलनप्रतिको अस्वीकारोक्ति हो। मस्क र ट्रम्प कानुन परिवर्तन गर्न खोजिरहेका छैनन; उनीहरूले कानुनी शासनलाई उल्टाइरहेका छन्।

मस्कका कार्यहरू कानुनको सीमाभित्र रहेको ठाउँमा पनि, उनले व्यवसाय र सरकारबीचको भिन्नताको थोरै बुझाइ देखाएका छन्। मस्कले आफ्नो रकेट कम्पनी, स्पेसएक्स, बारम्बार असफल हुने रकेटहरू प्रक्षेपण गरेर बनाए, जबसम्म उनले काम गर्ने रकेटहरू प्रक्षेपण गर्न सिकेनन्। अहिले पनि, कम्पनीले प्रायः असफल हुने प्रयोगहरू गर्छ, र मस्कले आकर्षक ढंगले तर्क गरेका छन् कि “यदि चीजहरू असफल भइरहेका छैनन् भने, तपाईं पर्याप्त नवप्रवर्तन गरिरहनुभएको छैन।“ तर राष्ट्रको हवाई ट्राफिक नियन्त्रण प्रणाली वा सामाजिक सुरक्षा भुक्तानी प्रणाली व्यवस्थापन गर्न फरक गणना चाहिन्छ।

व्यवसायहरूले नाफाको खोजीमा जोखिम लिन सक्छन् किनभने तिनीहरू असफल भए पनि ठीक हुन्छ। अमेरिकीहरूले सरकारको आधारभूत कार्यहरू असफल भएमा सबै कुरा धान्न सक्दैनन्। यदि ट्विटरले काम गर्न छोड्यो भने, मानिसहरूले ट्वीट गर्न सक्दैनन्। जब सरकारी सेवाहरू भंग हुन्छन्, मानिसहरू मर्न सक्छन्। सरकारहरू प्रायः अकुशल हुन्छन्, तर आधारभूत पूर्वाधार भंग हुने विकल्पको तुलनामा केही अकुशलता सहनु जनहितमा हुन्छ।

“मलाई लाग्छ हामी अलि धेरै छिटो चलिरहेका छौं,“ जर्जियाका रिपब्लिकन प्रतिनिधि रिच म्याककर्मिकले फेब्रुअरीको अन्त्यमा मतदाताहरूले टाउन–हल बैठकमा उनलाई हुटिङ गरेपछि उनले द अटलान्टा जर्नल–कन्स्टिट्यूशनसँग भनेका थिए । उनले ट्रम्प प्रशासनले कार्य गर्नुअघि सोच्नको लागि रोकिनुपर्ने सुझाव दिए। “हामी धेरै, धेरै छिटो चलिरहेका छौं, र हामीलाई प्रभाव थाहा छैन।“ ट्रम्पले आफ्नो प्रशासनका सदस्यहरूबाट यस्तै चिन्ताहरूको जवाफमा, बिहीबारको मन्त्रिपरिषद् बैठकमा कथित रूपमा भने कि मन्त्रिपरिषद् सचिवहरूले आफ्ना विभागहरूमा भविष्यका कटौतीहरूको जिम्मा लिनेछन् र मस्क सल्लाहकारको भूमिकामा सीमित हुनेछन्। तर यस्तो वास्तवमै हुन्छ कि हुँदैन हेर्न बाँकी छ।

हाम्रो सरकारी प्रणाली जानाजानी कठोर बनाइएको छ। यो अन्य प्रजातन्त्रहरूको तुलनामा पनि स्थिर छ, जसमध्ये धेरै संसदीय प्रणालीद्वारा शासित छन् जहाँ एकल निर्वाचनको नतिजाले सार्वजनिक नीतिलाई तीव्र रूपमा परिवर्तन गर्न सक्छ। संयुक्त राज्य अमेरिकामा, जहाँ शक्ति तीन समान शाखाहरूबीच विभाजित छ, कुनै पनि राजनीतिक दलले लामो समयसम्म यस्तो व्यापक शक्ति प्राप्त गर्नु दुर्लभ छ।
राष्ट्रको कानुन र सरकारको भूमिकाको स्थिरताले अमेरिकी इतिहासभरि निराशा उत्पन्न गरेको छ। यो एक प्रकारको गोप्य सस पनि हो, जसले निजी क्षेत्रको लगानी र जोखिम लिने सुविधा प्रदान गर्छ, जुन राष्ट्रको समृद्धिको स्रोत हो।

त्यो स्थिरता अब आक्रमणमा परेको छ। संयुक्त राज्य अमेरिकाले राजनीतिक अस्थिरता र यहाँसम्म कि राजनीतिक हिंसामा उल्लेखनीय वृद्धि अनुभव गरेको छ, विशेष गरी २०२० को राष्ट्रपति निर्वाचनको परिणाम र ट्रम्पविरुद्धको हत्या प्रयासहरूसम्ममा । विश्व बैंकको राजनीतिक स्थिरता सूचकांकले २०१३ मा संयुक्त राज्य अमेरिकालाई सबै राष्ट्रहरूको ६६ औं प्रतिशतमा राखेको थियो। २०२३ सम्ममा, यो ¥याङ्किङे तल्लो आधामा झरेको थियो।

अनुसन्धानले देखाए अनुसार राजनीतिक स्थिरतामा सानो कमीले पनि आर्थिक वृद्धिमा स्थायी धक्का दिन सक्छ, मुख्य रूपमा लगानीलाई निरुत्साहित गरेर । अस्थिर वातावरणमा, जस्तै ब्रेक्सिटपछिको बेलायत वा ट्रम्पको अमेरिका, उद्यमीहरूले ठूला विचारहरू पछ्याउने कम सम्भावना राख्छन्, र लगानीकर्ताहरूले दीर्घकालीन प्रतिबद्धताहरू गर्न हिचकिचाउनेछन्।

डोज, निस्सन्देह, ट्रम्पले अस्थिरता बढाएको एउटा तरिका मात्र हो, उनको वातावरण नीति, १४ औं संशोधनको अर्थ र थप कुराहरू पुनर्लेखन गर्ने कार्यकारी आदेशहरूको झटका; उनका बारम्बार शुल्कहरू; र अमेरिकी विदेश नीतिको उल्टो, भ्लादिमिर पुटिनलाई लोभ्याउने र लामो समयका सहयोगीहरूलाई तिरस्कार गर्ने शैलीले त्यही देखाएको छ ।

मस्कले स्पष्ट गरेका छन् कि उनले सावधानीलाई तुच्छ ठान्छन्। तर राष्ट्रपति, जसको शक्ति मस्कले प्रयोग गरिरहेका छन्, उनले आफ्नो पार्टीमा मस्कको विधि र प्राथमिकताहरूबारे चिन्ता उठाउनेहरूलाई सुन्नुपर्छ। अराजकताले अर्थतन्त्रलाई हानि पु¥याइरहेका संकेतहरू पहिले नै मौजुद छन्। मुद्रास्फीतिका अपेक्षाहरू बढेका छन्; स्टक मूल्यहरू झरेका छन्।
अमेरिकीहरूलाई जोखिम लिन मन पर्छ; त्यसो गर्नका लागि उनीहरूलाई स्थिर र भरपर्दो सरकार चाहिन्छ ।
(मार्च ८, २०२५,सम्पादकीय बोर्डद्वारा)