काठमाडौं । मेक्सिकोमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठुलो निर्वाचनमा ६२८ जना काङ्ग्रेस सदस्य, नौ जना गभर्नर र करिब १९ हजार स्थानीय पदहरू निर्वाचित गर्दै गर्दा ४० जनाभन्दा बढी उमेद्वारको निर्वाचनकै क्रममा हत्या भएको छ । त्। यहां आज निर्वाचन हुंदैछ । जहाँ राष्ट्रपतिको प्रतिस्पर्धामा दुई जना महिलाहरु मध्ये सत्तारूढ मोरेना पार्टीकी क्लाउडिया सेनबामले देशको नेतृत्व गर्ने निश्चित छ । उनले राष्ट्रपतिको ‘चौथो रूपान्तरण’ भन्दै त्यसमा ‘दोस्रो तला’ थप्ने प्रतिवद्धता गरेकी छन्। पुरानो दलहरूको गठबन्धनको नेतृत्व गर्ने जोचिटल गालभेजले भने सेनबामले नेतृत्व गरेको दलको सत्ता लोपेज ओब्राडोरको छ वर्षको कार्यकालमा असुरक्षा र लोकतान्त्रिक गिरावटले निम्त्याएको गडबडी हटाउने नारा अघि सारेकी थिइन् ।

‘चौथो रूपान्तरण’ भनिने प्रस्तावले गरिबलाई पहिलो स्थानमा राख्ने र देशलाई भ्रष्टाचार र असुरक्षाबाट मुक्त गर्ने भन्ने हो । गरिबहरूलाई बढेको नगद हस्तान्तरण र उच्च न्यूनतम ज्यालाबाट लोपेज ओब्राडोरको शासनकालमा गरिबी केही हदसम्म घटे पनि भ्रष्टाचारसँग जुध्न असफल भएको र सशस्त्र सेनालाई बढी पैसा र शक्ति हस्तान्तरण गरेर स्वायत्त लोकतान्त्रिक संसस्थाहरुलाई कमाजोर पारेको आरोप खेपिरहेका छन् । राज्यको स्वामित्वमा रहेका कम्पनीहरूद्वारा जीवाश्म इन्धनको उत्पादन र दहनलाई समर्थन गर्ने र स्वास्थ्य सेवा र शिक्षा जस्ता आधारभूत सेवाहरूलाई क्षति पुऱ्याउने काम उनले गरेको इकोनोमिष्टले औंल्याएको छ ।

आत्मसम्मान गर्ने लोकप्रियतावादीहरूले जनतासँग प्रत्यक्ष कुरा गर्छन्। मेक्सिकोका ७० वर्षीय निवर्तमान राष्ट्रपति एन्ड्रेस म्यानुएल लोपेज ओब्राडोर जस्ता केहीले यस कलामा महारत हासिल गरेका छन्। प्रत्येक हप्ताको बिहान ७ बजे उनको मननेरा नामक रेडियो तथा पडकास्टबा सुरु गर्छन् । त्यस दिन उनी जहाँ भए पनि, प्रायः राष्ट्रिय दरबारबाट धेरै घण्टा लामो प्रसारण हुन्छ। युट्युब, रेडियो स्टेसनहरू र पोडकास्टको प्रसारण प्रत्येक मननेराले औसत १० मिलियन दर्शकहरूसम्म पुग्छ।

प्रसारणको उद्देश्य पारदर्शिता भएको लोपेज ओब्राडोर दावी छ । तर धेरै जसो समय उनले यसलाई अनुमानित उपलब्धिहरू, स्तम्भ आलोचकहरू र प्रायः उनीहरुलाई थर्काउनका लागि प्रयोग गर्छन् (अहिलेसम्मको सबैभन्दा लामो मनानेरा तीन घण्टा, पन्ध्र मिनेट र पाँच सेकेन्डसम्म चलेको थियो।) उनका शत्रुहरू (नवउदारवादीहरूू, ‘कठपुतलीहरूू, ‘रूढिवादीहरू’) मा पत्रकारहरू, निर्वाचन निकाय र महिला प्रदर्शनकारीहरू समावेश छन्। लोपेज ओब्राडोरले एक प्रमुख भ्रष्टाचार विरोधी अभियानकर्ताको स्पष्ट तलब र पत्रकारहरुको फोन नम्बर देखाउन सो कार्यक्रम प्रयोग गरेका छन्। उनले चुनावी कानुन पनि तोड्छन् । उननको लाइभ पडकास्टको औसत ६० प्रतिशत भन्दा रेटिंग रहंदै आएको छ। लोपेज ओब्राडोरले गत सेप्टेम्बर ३० मा आफ्नो अन्तिम मनानेरा प्रसारणलाई विराम दिएका थिए ।
ओब्राडोरले आफ्नो उत्तराधिकारी क्लाउडिया सेनबामलाई परम्परा कायम राख्न आग्रह गरेका छन्। ६१ वर्षीया सेनबामले मेक्सिको सिटीको मेयर हुँदा दैनिक पत्रकार सम्मेलनहरू गरिरहेकी थिइन् । उनी सहरिया वातावरण वैज्ञानिक सकेत हुन् । तर आफ्नो गुरु भन्दा कम आक्रामक र कम करिश्माई दुवै व्यक्तित्वको रूपमा, उनले तथ्यहरूमा अडिग रहनु राम्रो हुने आशा गरिएको छ ।

विदेशनीति
अमेरिकाको उत्तरतर्फको आप्रवासनमा मेक्सिकोको प्रभाव एउटा शक्तिशाली औजार हो। मेक्सिकनहरूले पहिले भन्दा क्रसिंगको सानो हिस्सा ओगटेका छन्, र आप्रवासन अब घरेलु चिन्ताको विषय पनि भएको छ, सन् २०१९ देखि २०२१ सम्म मेक्सिकोका लागि संयुक्त राज्यका राजदूत क्रिस्टोफर लान्डाउ भन्छन्ः ‘मेक्सिको अमेरिकाका लागि ढोका बन्न चाहँदैन।’
मेक्सिकोका गिरोहहरू फेन्टानिलका प्राथमिक उत्पादकहरू हुन् जसले अन्य सिन्थेटिक ओपिओइडहरूसँगै हरेक वर्ष सिमानाको उत्तरमा करिब ७५००० मानिसहरूलाई मार्छन्।

मेक्सिकोले विदेशमा आफ्नो केही प्रभाव पुनः प्राप्त गर्न सक्छ। जलवायु परिवर्तन वार्ताको नेताको रूपमा देशको भूमिकालाई लोपेज ओब्राडोरको नेतृत्वले बेवास्ता गरेको थियोस । सेवनामले यसलाई उपयोगी रूपमा पुनर्जीवित गर्न सक्छिन्। चीनको वर्चस्व रेहेको मानिने ब्रिक्समा नभएको उदीयमान अर्थतन्त्रका रूपमा, मेक्सिकोले विश्व मञ्चमा बढी समय बिताउन सक्छ। लोपेज ओब्राडोरले भने कम चासो दिएका थिए । उनले आधुनिक समयमा कुनै पनि मेक्सिकन राष्ट्रपतिभन्दा कम यात्रा गरेका छन्।

सार्वजनिक रूपमा, सुश्री सेनबाम उनको गुरु, राष्ट्रपतिको विचार निकट त मानिन्छन् । तर धेरैलाई आशा के छ भने उनले उनका गुरुले भन्दा बढी व्यावहारिक हुनु पर्नेछ । उनी अधिक टेक्नोक्रेटिक भएकाले मात्र नएर ओब्राडोरको जस्तो करिश्मा उनीमा छैन, त्यसकारण उनी सफल हुन उनले परिणामहरू प्राप्त गर्नै पर्छ । दोस्रो, उनको सरकारमा पैसाको अभाव हुनेछ, जसले उनलाई धेरै निजी क्षेत्रको लगानी खोज्न बाध्य पार्न सक्छ। यदि उनले विवेकपूर्ण मार्ग तयार गरिन् भने, यसले मेक्सिकनहरू र उनीहरूका उत्तरी छिमेकीहरूलाई फाइदा पुग्ने अमेसरिकी रणनीतिकारहरुको आशा छ ।।

इकोनोमिष्टले सुझाव दिएको छः मेक्सिकोले कम कुरा र अधिक काम गरेमा फाइदा पाउनेछ। ■