काठमाडौं, २६ जेठ ।  अमेरिकी सेनाका एशिया–प्रशान्त क्षेत्र प्रमुख चाल्र्स ए फ्लिन चारदिने नेपाल भ्रमणका क्रममा आज काठमाडौं आइपुग्नुभएको छ । प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा, प्रधान सेनापति प्रभुराम शर्मा अमेरिका भ्रमणमा जाने तयारी भइरहेका बेला प्रमुख फ्लिन नेपाल भ्रमणमा आउनुले यसलाई महत्वपूर्ण रुपमा हेरिएको छ । नेपाल–अमेरिका कुटनीतिक सम्बन्धको ७५ औँ वर्षगाँठको अवसरमा उच्च तहमा विभिन्न उच्चपदस्थ पदाधिकारीहरुको भ्रमण हुनेकुरा दुवै देशले दाबी गर्दै आइरहेका छन् । दुवै देशका कुटनीतिक अधिकारीहरुले यो बीचमा दुवै देशका उच्चपदस्थ पदाधिकारीहरुको भ्रमणलाई विशेष चासोका साथ लिएका छन् । आगमी असारमा प्रधान सेनापति शर्मा र त्यसपछि प्रधानमन्त्री देउवा अमेरिका भ्रमणमा जाने कार्यक्रम छ । अमेरिकी उच्चपदस्थ पदाधिकारीहरुको नेपाल भ्रमण र नेपाली उच्च पदस्थ पदाधिकारीहरुको अमेरिका भ्रमणको कुरा चलिरहेको सन्दर्भलाई त्रिभूवन विश्वविद्यालय, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध तथा कुटनीतिक विभागका प्राध्यापक खड्ग केसी भने नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा केही बदलाव आएको बताउनु हुन्छ ।

न्युज एजेन्सी नेपालसँगको कुराकानीका क्रममा बिहीवार उहाँले एमसीसीपछि नेपाल र अमेरिकीबीच भ्रमण बाक्लिँदै गएको र स्वभाविक रुपमा एमसीसी इण्डोप्यासिफिकको अंग होइन भनेपनि यसले रणनीतिक महत्व राखेको पुष्टि हुँदै गएको बताउनु भयो । उहाँले एमसीसी विशुद्ध विकास परियोजना भएको भए यो तहको बाक्लो राजनीति अन्तरसम्बन्धको तहमा पुग्ने अवस्था नहुँदा पन िफरक नपर्ने बताउनु भयो । प्राध्यापक केसीले छिमेकसँगको सम्बन्ध नेपालको सुरक्षाको लागि पहिलो प्राथमिकतामा हुनुपर्ने र त्यसपछि मात्रै समृद्धिको सपना देख्ने र अन्य मित्रराष्ट्रसँगको सम्बन्धलाई पनि घनिभुत बनाउने कुरा रहेको बताउनु भयो । उहाँले राष्ट्रिय सुरक्षाका हिसावले मुलुकको भौगोलिक अखण्डता जोगाउन पनि छिमेकीहरुलाई चित्त दुखाउने काम गर्नु नहुने बताउनु भयो । प्राध्यापक केसीले छिमेकीको चित्त दुखाएर टाढाको देशलाई सरकारले प्राथमिकतामा राख्छ भने त्यसलाई सरकारको बुछिमतायुक्त काम भन्न नसकिने जिकिर गर्नुभयो । अमेरिका विश्व शक्ति भएकोले जुनकुनै देशमा जाने कुरा सामान्य भएपनि अमेरिकाबाट के ग्रहण गर्ने र नगर्ने भन्ने कुरा देशले स्वयं विचार गर्नुपर्ने बताउनु भयो ।

उहाँले भन्नुभयो, ‘एमसीसीपछि नेपाल र अमेरिकीबीच भ्रमण घनीभुत, बाक्लिँदै गएको कुरा थाहा छँदैछ । स्वभाविक हिसावले एमसीसी इण्डोप्यासिफिकको अंग होइन भनेपनि यसले अलिकति रणनीतिक महत्व राख्छ भन्ने पुष्टि हुँदैछ । किनभने त्यो एउटा विशुद्ध विकास परियोजना थियो भने यो तहको बाक्लो राजनीति अन्तरसम्बन्धको तहमा पुग्ने अवस्था नहुँदापनि फरक पर्दैन थियो । त्यसकारण नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा केही बदलाव आएको छनक दिन्छ । जतिबेला अमेरिकी कुटनीतिक विज्ञले तिब्बतीयन शरणार्थी शिविरमा भ्रमण गर्नुभयो । त्यो नेपालको राष्ट्रिय सुरक्षाका हिसावले नेपाल सरकारले अत्यन्तै लाचार काम गरेको हो, राजनीतिक स्तरबाट भन्ने आफ्नो स्तरबाट होला । किनभने १९६०/१९७० मा यो मुलुकमा राजा थिए, कम्युनिष्ट राजाको कुनै सातपुस्ताको साइनो हुँदैन । यो मुलुकको सुरक्षाको लागि छिमेकसम्बन्ध अत्यन्तै महत्वपूर्ण हो । त्यसपछि बल्ल हामी समृद्धिको सपना देख्ने र अन्य मित्रराष्ट्रसँगको सम्बन्धलाई पनि घनिभुत बनाउने कुरा हाम्रो प्राथमिकतामा नै रहनुपर्छ । अमेरिकासँग ७५ वर्ष लामो सम्बन्ध छ । तर राष्ट्रिय सुरक्षाका हिसावले मुलुकको भौगोलिक अखण्डता जोगाउन पनि छिमेकीहरुलाई चित्त दुखाउने काम गर्नुहुँदैन । यस्तो काममा कुनैपनि सरकारले प्रोत्साहन गर्छ भने त्यो सरकारले गरेको कामलाई बुद्धिमतापूर्ण हो भन्न सकिँदैन । अमेरिका एउटा विश्व शक्ति हो । संसार घुमिरहनु हुन्छ । हाम्रोमा आउने कुरालाई हामीले स्वागतै गर्नुपर्छ । तर कति कुरा ग्रहण गर्ने भन्ने कुरा राष्ट्रिय महत्वको प्रश्न हो । त्यसमा सत्तारुढ दलका नेताहरुले ख्याल गर्नुपर्ने हो तर नगरेजस्तो छनक देखिएको छ ।’

प्राध्यापक केसीले एमसीसीपछि इण्डोप्यासिफिकमा लैजाने प्रयत्न हो कि भनेर शंका गर्न सकिने घटनाक्रम बढीरहेको बताउनु भयो । उहाँले नेपालमा गठबन्धन कायम रहेको उल्लेख गर्दै अहिले नेपालको धमिलो पानीमा माछा मार्ने काम भइरहेको बताउनु भयो । उहाँले धेरै गठबन्धन हुनु भनेको सरकार कमजोर हुनु रहेको भन्दै गठबन्धनमा सम्मिलित कुनै दलले कहिले पार्टी छोड्ने हो भन्ने चिन्ता नेतृत्वलाई हुने गरेको बताउनु भयो । प्राध्यापक केसीले नेपालको समकालीन राजनीतिक नेतृत्वहरु सत्ता केन्द्रित र बेइमानी भएपनि मुलुकलाई कुनैपनि सुरक्षा सम्झौतामा लगेर दुर्घटनामा पु¥याउन नसक्ने आफ्नो अपेक्षा रहेको स्पष्ट पार्नुभयो । उहाँले अमेरिकाबाट आर्थिक सहयोग, विज्ञान र प्रविधिका कुराहरु सिकेर अहिलेको जस्तै सम्बन्ध सुमधुर राख्नुपर्ने तर पछिल्ला भ्रमणका घटनाक्रम हेर्दा नेपालका राजनीतिक नेतृत्वहरु देशप्रति भन्दा विदेशी शक्तिप्रति ढल्किएको भान हुन थालेको बताउनु भयो ।

उहाँले भन्नुभयो, ‘अहिले पछिल्ला इण्डिकेटरहरुले एमसीसी पास भएपछि यूएसएले ठूलो रकम दिने भन्ने कुरा सुन्यौँ । यताबाट भन्दापनि अमेरिकाबाट नै बढी उच्चपदस्थ व्यक्तिहरु आउनुभएको छ । अहिलेसम्म तिब्बत हेर्ने भनेर अमेरिकाको प्रेसिडेन्सियल स्पेशलरुपमा नेपालमा कोहीपनि आउनुभएको थिएन । फस्र्टटाइम आयो र जसले तिब्बतीयन शरणार्थी शिविरभित्र नै गएर खुलमखुल्ला तिब्बतीयनहरुलाई भेट्ने अवसर पायो । नेपालभित्रको धमिलो पानीमा माछा मार्ने हामी जब पोल्टिकल्ली अनस्टेबल हुन्छौँ, राजनीति जब धेरै दल मिलेको कमजोर सरकार बन्छ, गठबन्धन धेरै भयो भने सरकार कमजोर हो । किनभने कुन बेला सरकार ढल्छ भनेर मात्रै नेतृत्व गर्ने मान्छेले चिन्ता गर्नुपर्ने भनेको कमजोर सरकार हो । वैद्यता कमजोर भएको फाइदा इन्टरनेशनल फोर्सेसहरुले जहिल्यै उठाउन खोज्छन् । एमसीसीपछि इण्डोप्यासिफिकमा लैजाने प्रयत्न हो कि भनेर शंका गर्न सकिने घटनाक्रम बढीरहेको छ । यो मुलुकलाई कुनैपनि सुरक्षा एलाइन्सेसमा लगेर दुर्घटनामा पु¥याउनु नेपालको समकालीन राजनीतिक नेतृत्वहरु जतिसुकै सत्ता केन्द्रित र बेइमानी भएपनि त्यो हदसम्म नजालान् कि भन्ने अपेक्षा म गर्दछु । किनभने हामी असंलग्न परराष्ट्रनीतिमा छौँ । हामी अमेरिकासँग यस्तै सुमधुर सम्बन्ध राख्न चाहन्छौँ तर सुरक्षा छाताभित्र रहेर होइन । अमेरिकासँग आर्थिक सहयोग, साइन्स एण्ड टेक्नोलोजी, सबैखाले इन्गेजमेण्ट बनाऔँ, तर सुरक्षा नीतिमा संलग्न नहोऔँ । जियाको भ्रमण जुन नेपालमा भयो त्यसले शंका गर्ने ठाउँ छ । यसले राजनीतिक नेतृत्व इमान्दार छैन कि भन्ने भान हुन्छ ।’

प्राध्यापक केसीले सत्तारुढ दलका नेताले अमेरिकी उच्च पदस्थ व्यक्तिहरुको नेपाल भ्रमणलाई लिएर विशेष चासो र चिन्ता नगरेको बताउनु भयो । एमसीसी पास भएपछि उच्च पदस्थ अमेरिकी पदाधिकारीको यो दोस्रो नेपाल भ्रमण हो । यसअघि जेठमा अमेरिकी नागरिक सुरक्षा, प्रजातन्त्र र मानव अधिकार उपमन्त्री उज्रा जिया नेपाल आउनुभएको थियो । त्यसअघि सिनेटर क्रिस्टन जिलिब्राण्डको नेतृत्वको सांसदको ५ सदस्यीय टोली, दक्षिण तथा मध्य एशिया मामिला हेर्ने उपसहायक विदेशमन्त्री केली केइडरलिङ, दक्षिण तथामध्य एशिया मामिला हेर्ने सहायक विदेशमन्त्री डोनाल्ड लूले नेपाल भ्रमण गर्नुभएको थियो । बिहीवार ४ दिने नेपाल भ्रमणका आउनुभएका प्रमुख चाल्र्स ए फ्लिनले राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी र प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग शिष्टाचार भेट गर्ने कार्यक्रम रहेको छ ।