जोसेफ रोबिनेट बाइडेन र डोनाल्ड जे ट्रम्पबीचको बिहीबारको तिव्र प्रतिस्पर्धाले सबैभन्दा खराब डरलाई पुष्टि गर्यो—अमेरिकाको भविष्य र विश्व व्यवस्थाको भविष्य अहिले वृद्धहरूको दौडमा एकअर्कालाई जित्ने प्रयासको बन्धक बनेको छ।

यी तस्बिरहरूको संयोजनले रिपब्लिकन राष्ट्रपति पदको उम्मेदवार पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प, बायाँ, र राष्ट्रपति जो बाइडेनलाई राष्ट्रपतिको बहसको क्रममा देखाउँछ। फोटो : एपी

उनीहरूले भन्छन् उमेर केवल एउटा संख्या हो। यदि तपाईं राजनीतिमा हुनुहुन्छ भने यस्तो होइन। यस अप्रिलमा, वाशिंगटनमा एउटा सम्मेलनमा, बेलायतका पूर्व चान्सलर तथा प्रधानमन्त्री गोर्डन ब्राउन, जो अहिले सत्तरीको दशकमा छन्, उनले आफूलाई युरोपेली राजनीतिका लागि धेरै पुरानो र अमेरिकी राजनीतिज्ञ हुनका लागि धेरै जवान व्यक्ति भनेर परिचय दिएका थिए। अर्धमजाकमा गरिएको यो टिप्पणीले केही हाँसो र निराशाका सुस्केरा हालेको छ ।

बिहीबार, निराशाका सुस्केरा संयुक्त राज्य अमेरिका र विश्वभरि प्रतिध्वनित हुन पुगे । जब मानिसहरूले यस वर्ष हुने चुनावका लागि पहिलो राष्ट्रपतिय बहसमा ८१ वर्षीय व्यक्तिलाई ७८ वर्षीय व्यक्तिसँग आमनेसामने भएको देखे। जोसेफ रोबिनेट बाइडेन र डोनाल्ड जे ट्रम्पबीचको बिहीबारको प्रतिस्पर्धाले सबैभन्दा खराब डरलाई पुष्टि गर्यो—अमेरिकाको भविष्य र विश्व व्यवस्थाको भविष्य अहिले वृद्धहरूको दौडमा एकअर्कालाई जित्ने प्रयासको बन्धक बनेको छ।

९० मिनेटको कुराकानी र र्याम्बलको दृश्य दुर्लभ रूपमा बहस थियो र लगभग राष्ट्रपतिको जस्तो थिएन। बालिश झगडाहरू अविश्वसनीय प्रकारका र असभ्य आरोपहरूको पछि लागेका थिए। स्वादको लागि यो प्रयास गर्न सकिन्छ । एक बिन्दुमा ट्रम्पले बाइडेनलाई झपारे, ‘हामी बच्चाहरू जस्तो व्यवहार नगरीकन कुरा गरौं’ बाइडेनले प्रत्युत्तर दिए, ‘तपाईं बच्चा नै हुनुहुन्छ’।

जब बाइडेन शब्दहरू र विचारहरूमा अड्किंंदै र ठोकिन्थे, ट्रम्पले उत्कृष्ट आत्म–प्रमाणनका साथ व्यक्तिगत शिकारको परेड नै खेल्न पुगे ।

तथ्य–जाँचकर्ताहरूले रमाइलो तथ्य उजागरे गरेका छन्, वास्तवमा, ट्रम्पसँग ३० भन्दा झूट थिए भने बाइडेनसँग नौ वटा मात्र । प्रत्येकले अर्कोलाई सबैभन्दा खराब राष्ट्रपति भनेका छन् । ट्रम्पले बाइडेनलाई ‘खराब प्यालेस्टिनी’ भन्दै नयाँ उपाधि भिराइदिए। बाइडेनले ट्रम्पसँग ‘गल्लीको बिरालो’ को नैतिकता पनि नरहेको भन्दै ओठे जबाफ फर्काए। मुद्रास्फीति र आप्रवासनदेखि गर्भपतनसम्म, भन्सारदेखि करसम्मका मानिसहरूलाई चिन्तित पार्ने मुद्दाहरू, बच्चाको नाममा पुकार गर्दै क्लस्टर–बम जस्ता भए। ट्रम्पले आफ्ना दाबीहरू र झूटहरूको मार्केटिङमा स्पष्ट देखिए, जबकि बाइडेन तथ्यहरू प्रस्तुत गर्न अलमलिए ।

बहसपछि, चुनावी स्पिनडाक्टरहरूले अधिकता देखाएका छन् । ट्रम्प रिपब्लिकनहरूले जितको घोषणा गर्न हतारिएका थिए । किनकि त्यो गरेर पूर्व–राष्ट्रपतिले दुष्ट कार्य भने गरेनन्। बाइडेनले ूलेट्स गो, जोू भनिएको ब्यानरहरू भएको कार्यक्रममा आयोजित तालिका देखाएर केही राहत दिएका थिए । कमला ह्यारिसले बहस प्रतिस्पर्धा ९० मिनेट नभई ४० महिनाको हो भन्ने तर्क गरेकी छन् । बाइडेनलाई राजीनामा गर्न आग्रह गर्ने कलहरूलाई बाराक ओबामाले—अहिलेलाई—प्रतिवाद गरेका छन्, तर पीडा वास्तविक छ।

यो घटना वास्तवमै उम्मेदवारीमा प्रतिबिम्बित अमेरिकी राजनीतिको अवस्थाको व्याख्या थियो। ट्रम्पसँग धेरै मुद्दाहरू छन्, महाभियोग लगाइएको छ र हालै एक फौजदारी मुद्दामा दोषी ठहरिएका छन्। बाइडेनले यूटर्नहरूको विरासत बोक्छन् र आफ्नो छोरा हन्टर बाइडेनका कार्यहरू र हालै उनी दोषी ठहरिएकोको बोझ पनि उनले सहनुपर्छ। यो सत्य हो कि ट्रम्प र बाइडेन दुवैलाई प्रक्रियाद्वारा चयन गरिँदैछ। यो पनि सत्य हो कि यो एउटा पुनः प्रतिस्पर्धा हो, जुन कुरा अमेरिकी मतदामता चाहँदैनन्—एउटा एबीसीको सर्वेक्षणले देखाएको छ ५९ प्रतिशत मतदाताहरूले बाइडेन र ट्रम्प दुवैलाई धेरै पुरानो भइसकेको मान्छन्, र प्यु रिपोर्टले पनि करिब आधा मतदाताहरू मतपत्रमा उम्मेदवारहरू परिवर्तन भएको देख्न चाहेको सदेखाएको छ ।

तैपनि, विश्वको सबैभन्दा पुरानो लोकतन्त्रका मानिसहरूले कुनै विकल्प नभएको दौड सहनु परेको छ । कुनै पनि उम्मेदवारले अनिर्णीत मतदाताहरूमा सुई सार्न नसकेको तथ्यले पीडालाई रेखांकित गरेको छ। आफ्ना अन्तर्वार्ताहरू मध्ये एकमा, हेनरी किसिन्जरले अमेरिकी राजनीतिका अवस्थाका बारेमा र ‘अमेरिका पहिलो’को चरम सिद्धान्तको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेका थिए। प्रतिस्पर्धीहरूको छनोटले युरोप र एसियामा मित्र राष्ट्रहरूलाई चिन्तित गराइरहेको छ। बाइडेनको संरक्षणवादको ब्रान्डमा यूएस स्टिलमा निप्पोन स्टिलको अधिग्रहणको रोकथाम र सबै आयातमा भन्सार लगाउने ट्रम्पको धम्कीको अभिव्यक्तिहरू प्रकट भएका हुन्।

इतिहासले गाजामा र युक्रेनमा युद्धहरूमा विभाजित– स्क्रीन अमेरिकी पाखण्ड, र अफगानिस्तानको हतारको परित्यागलाई साक्षी बनाएको छ। फेब्रुअरी २०२१ मा, बाइडेनले घोषणा गरेका थिए, ‘अमेरिका फर्किएको छ’—तर अमेरिकी झन् प्रभाव घट्दैछ। २०२२ मा, रूसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्यो, एक इजरायली प्रधानमन्त्रीले अमेरिकी राष्ट्रपतिलाई बेवास्ता गरेको छ र अवज्ञा गरेको छ । पश्चिम एसियाका नेताहरूले जोर्डनमा बाइडेनसँग भेट गर्न हिचकिचाएका छन्। ताइवानमा चीनको कदमको बारेमा ‘के भएको छ’ भन्ने प्रश्न हावामा उडिरहेको छ।

बिडेनले आफ्नो नोभेम्बर २०२० को स्वीकृत भाषणमा उद्धृत गरेको उदाहरणको शक्तिको आफ्नो प्रचारवादबाट भन्सार वा सन्धिद्वारा अभ्यास गरिएको उदाहरणमा सजिलै परिवर्तन भएको छ। पश्चिमी गोलार्धका सहयोगीहरूले आफ्नो अर्थतन्त्र र भू–राजनीतिलाई ट्रम्पससंगको लय मिलाउन आफ्ना नीतिहरू तयार गरिरहेका छन्। अन्यत्र, रणनीतिक स्वायत्तताको विचारमा वफादारहरू—उदाहरणका लागि, भारत र अन्य केही उदाउँदा अर्थतन्त्रहरू—निस्सन्देह तटस्थता कायम राख्न दोब्बर मेहनत गर्न खोज्नेछन्।

टिभी बहसको केहीबेरपछि, एक समाचार प्रस्तोतले निराशा हुंदै सोधेका थिए, ‘हामी यहाँ कसरी आयौं?’ यही प्रश्न विश्वको अर्कोतिर भाइरल मेमहरूमा रूपान्तरण भएको छ। बहसको केही मिनेटपछि, एक्स मालिक एलोन मस्कले ट्वीट गरे, ‘आजको रात स्पष्ट विजय थियो … मेमहरूको लागि।ू मेमहरू मध्ये एकमा, भ्लादिमिर पुटिन, शी जिनपिङ र किम जोङ उनको कन्फरेन्स कलमा हाँस्दै थिए। वास्तविक संसारमा, क्रेमलिनमा पुटिनका प्रवक्ता डिमिट्री पेस्कोभले एउटा गुप्त लाइनले मजाक गरेका छन्, ‘पुटिनले बहस हेर्नको लागि आफ्नो अलार्म सेट गरेनन्।’ अझ पूर्वमा, चिनियाँ मिडियाले ‘बहस धेरै मनोरञ्जनात्मक थियो’ भन्दै व्यंग्य गरेको छ ।

कुनै प्रश्न छैन कि नियम–आधारित विश्व व्यवस्था खुल्दैछ भन्ने। एक प्रतिस्पर्धी नयाँ विश्व व्यवस्थाको प्रचारमा चीन र रसिया, सहकर्मीहरू, भू–राजनीतिक प्रश्नहरूमा अगाडि र केन्द्रमा थिए। उम्मेदवार ट्रम्प र बाइडेनले भू–राजनीतिमा, विध्वंसात्मक प्रविधिको प्रयोगमा, जलवायु संकटको बहस गरेर जवाफहरू दिए त ? उत्तर एक अनसुनी कहावत जस्तो छ ।

उम्मेदवारहरूको छनोट वा बहसले प्रजातन्त्रको अवधारणाको लागि प्रेरणाको आइकनका रूपमा मद्धत गरेन। अमेरिकी जनताले र राजनीतिज्ञहरूले विचार गर्नुपर्ने प्रश्न यो हो कि यो संयुक्त राज्य अमेरिकाले गर्वका साथ ‘स्वतन्त्र विश्वको नेता’ को रूपमा प्रस्तुत गर्न सक्ने सबैभन्दा राम्रो अवस्था हो त ?

शंकर अय्यरः भारतीय इतिहासका तथा सिद्धहस्त बुद्धिजीवी हुन् ।
न्यू इन्डियन एक्सप्रेसबाट