काठमाडौँ, २३ फागुन । नेपाल एकिरण अभियान नेपाली सेनाको इतिहासमा जोडिएर आउने गर्छ । नेपाली सेना दक्षीण एसियाको सबै भन्दा पुरानो सेना हो, यो सेना नेपाल एकिरणको शुरूवात सँगै बन्न शुरू भएको थियो यसका संस्थापक त्तकालिन राजा पृथ्वी नारायण शाह थिए । सन् १७४४ मा तत्कालिन गोर्खा राज्यले संगठित गरेको नेपाली सेना मैदानमा उत्रिदासम्म दक्षिण एशियाका अरु देशमा आफ्नै सैनिक संरचना थिएन । त्यसैले नेपाली सेनालाई दक्षिण एशियाकै सबैभन्दा पूरानो सैनिक संगठन मानिन्छ ।
देशको विकास निर्माण आपतकालिन घटना र गम्भीर परिस्थितिमा नेपाली सेनाको भूमिका महत्वपूर्ण हुने गर्दछ । विश्वका विभिन्न मुलुकमा नेपाली सेनाले गरेको गौरवपूर्ण कार्यको सधै चर्चा भइरहेको छ । नेपाली सेनाले विश्वका विभिन्न द्धन्द्धरत मुलुकमा शान्ति स्थापनार्थ खेलेको भुमिका निकै गर्वगर्न लायक रहेको छ । तसर्थ नेपाली सेनालाई द्धन्द्धरत मुलुकमा पठाउन अघि दिने तालिम निकै महत्व पुर्ण रहने गर्दछ । विश्वमै पुरानो तालिम केन्द्र श्री विरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्र विदेशी भुमिमा जानु अघि यस स्थानमा नेपाली सेनाका सकल दर्जालाई तालिम दिईने गरिन्छ । यस नेपाली सेनाले काभ्रेपलान्चोकस्थित २०५८ साल मंसिर १४ गते देखि विधिवत रुपमा स्थापना गरिएको यस वीरेन्द्र शान्ति कार्य तालिम केन्द्रलाई विशिष्टिकृत बनाउने तयारी थालेको छ ।
केन्द्रलाई रिसर्च सेन्टर ‘सेन्टर फर एक्सीलेन्स’को रुपमा विकास गर्न थालिएको हो । नेपाल सरकारले संयुक्त राष्ट्रसंघीय मिसनमा १० हजार सेना पुर्याउने प्रतिवद्धता जनाएसंगै तालिम केन्द्रलाई आधुनिक तथा अनुसन्धान केन्द्रको रुपमासमेत विकास गर्न लागेको छ । जसमा विषेश किसिमको तालिमसहित अनुसन्धान केन्द्रको रुपमा विकास गर्ने सेनाको योजना छ । सेनाले तयार पारेको ‘सेन्टरफर एक्सीलेन्स’ अवधारणा अनुसार केन्द्रमा शान्ति सेनामा जाने विदेशी सेनालाई समेत विशेष खालको (मिसन अनुसारको) प्रि–डिप्लोयमेन्ट ट्रेनिङ दिइने छ ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको आग्रहमा शान्ति स्थापनाकालागि नेपाली सेनाको ‘पुरानो गोर्खा बटालियन’ सन १९७४ पहिलोपल्ट तैनाथ भएको थियो । त्यसभन्दा अघि शान्ति सेनाको पर्यवेक्षणका सन् १९५८ मा लेवनान र १९६६ मा अफगानिस्थानमा नेपाली सेनाको टोली लागि खटिएको थियो । त्यस यता करिव एक लाख २९ हजार ८ सय ९० जना नेपाली सेना द्वन्द्वरत मुलुकमा शान्ति स्थापनाकालागि खटिएका छन् । संयुक्त राष्ट्रसंघको आग्रहमा शान्ति स्थापनार्थ योगदानगर्नेमा नेपाल अहिले ४ औं नम्बरमा छ । द्वन्द्वरत मुलुकहरु कंगो, दक्षिण सुडान, पश्चिम साहारा, इजरायल, लेवनान, माली, सिरिया, अफ्रिकन रिपब्लिक लिविया र इराकमा गरी १२ वटा फरक–फरक मिसनमा ५०९६ नेपाली सेना अहिलेपनि तैनाथी अवस्थामा छन् ।
द्वन्द्वरत मुुलुकका १२ वटा मिसनमा ५ हजार ९६ नेपाली सेना हाल तैनाथी अवस्थामा छन् । सरकारले यो संख्यालाई दोब्बर अर्थात १० हजार पठाउने गरी संयुक्त राष्ट्रसंघमा प्रतिवद्धता जनाएको छ । योसँगै सेनाले आफ्नो पूर्व तयारी र क्षमता विस्तारको कामसमेत अगाडि बढाएको श्री विरेन्द शान्ति कार्य तालिम केन्द्रका प्रमुख मनोज वैदवार बताउनुहुन्छ ।
३५ वर्ष अगाडि सन् १९८६ मा नेपाली सेनाले शान्ति मिसनमा जाने सेनाको प्रि–डिप्लोयमेन्ट (पूर्व तैनाथी )का लागि काभ्रेको पन्चकालिमा तालिम केन्द्र स्थापना गरेको थियो । यो तालिम केन्द्र ३३ सय रोपनीमा फैलिएको छ । दक्षिणतर्फको झन्डै ५ सय रोपनी जग्गामा समेत तालिमकेन्द्र विस्तारगर्न रक्षा मन्त्रालयसंग छलफल भैरहेको सेनाले जनाएको छ । तालिम केन्द्रको विस्तार गर्न लाग्ने रकम भने सेनाले आफ्नो नियमित विकास बजेटबाटै खर्चगर्ने छ । नेपाली सेनाले तालिम केन्द्रबाट संचालन गरेका दुईवटा तालिमलाई राष्ट्रसंघले मान्यता प्रदान गरेको छ । सेनाले दिने प्रि–डिप्लोइमेन्ट ट्रेनिङ्ग अन्तर्गत ‘स्टाफ अफिसर्स कोर्स’ र ‘कन्टिजेन्ट प्रि–डिप्लोयमेन्ट ट्रेनिङ्ग’लाई उत्कृष्ट तालिमको प्रमाणपत्र प्रदान गरिसकेको छ । यी बाहेक सेनाले पूर्व तैनाथीका झन्डै एक दर्जन तालिम संचालन गर्छ ।
बाँकी तालिमलाइ पनि राष्ट्रसंघको मान्यता पाउनेगरी स्तरीय बनाउने गृहकार्य भइरहेको सेनाले जनाएको छ । पाँचखालस्थित सेनाले सो तालिम केन्द्रमा हालसम्म तीनओटा अन्तराष्ट्रिय संयुक्त सैन्य अभ्यास एम्स शान्ति प्रयास– १, २, ३ सम्पन्न भइसकेका छन् । सन २०२२ भित्र शान्ति प्रयास–४ गर्ने तयारीसमेत अगाडि बढको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघको आग्रहमा नेपाली सेनाले थप १३ सय सेनालाई शान्ति स्थापनार्थ संयुक्त राष्ट्रसंघले आवश्यक परेको अवस्थामा खटाउने गरी तैनाथी अवस्थामा राखेको छ । यो समुह डिप्लोए भएमा शान्ति सेनामा नेपाली सेनाको उपस्थिती झन्डै २५ प्रतिशत वृद्धि भएर ६५ सयको हाराहारीमा पुग्ने छ । नेपाली सेनाको माग हुनु नेपाली सेनाको इमान्दरीता र उत्कृष्ट कार्य नै रहेको बताउहुन्छ कर्नेल वैदवार ।
विश्वका द्धन्द्धरत मुलुकमा शान्ति स्थापनार्थ नेपाली सेनाले पाएको जिम्मेवारी कहि कतै आच आउन नदिएर पुरा गरेको छ । नेपाली सेना बाह्य आक्रमण तथा आन्तरिक द्वन्द्व बाहेकका यति बेलामा विकास निर्माणमा खटिएको छ । यसका साथै राष्ट्रिय सम्पत्तिका रुपमा रहेका विद्युत, टेलिफोन स्टेशन, ऐतिहासिक गढी दरवार, राष्ट्रिय निकुन्जहरूको सुरक्षा सेनाले गर्दै आएको छ । यसबाहेक प्राकृतिक बिपत्तिहरूमा नेपाली सेना चौबिसै घण्टा जनताको रक्षार्थ खटिएको छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्