मध्यपूर्वका पूर्व उपविदेश सहायकमन्त्रीसँगको कुराकानी

जुन १२ को साँझ, इजरायलले इरानविरुद्ध ठूलो श्रृंखलाबद्ध आक्रमणहरू शुरू गर्‍यो। निशानाहरूमा इरानी परमाणु सुविधाहरू, मिसाइल साइटहरू, र धेरै वरिष्ठ सैन्य र राजनीतिक अधिकारीहरू समावेश थिए। टेलिभिजन सम्बोधनमा, इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूले सफलता हासिल भएको घोषणा गरे। यसैबीच, इरानी अधिकारीहरूले बदला लिने कसम खाएका छन् । क्षेत्रभरका नेताहरूले अशान्तिको लागि तयारी गरेका छन् ।

इजरायलको आक्रमणको अर्थ के हुन सक्छ भनी राम्रोसँग बुझ्न, फरेन अफेयर्सका वरिष्ठ सम्पादक डेनियल ब्लकले डेनियल बी. शापिरोसँग कुराकानी गरेका छन् । शापिरोले जनवरीसम्म मध्यपूर्वका लागि उप–सहायक रक्षा मन्त्रीको रूपमा सेवा गरेका थिए—अन्य कुराहरूसँगै, इजरायल र इरानबीचको तनाव पूर्ण युद्धमा बढ्ने परिदृश्यहरूको विचार र त्यसको जवाफमा अमेरिकी विकल्पहरू तयार गर्ने जिम्मेवारीसहित। अहिले एट्लान्टिक काउन्सिलमा विशिष्ट फेलो, शापिरोले इजरायलमा अमेरिकी राजदूत र राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदमा मध्यपूर्व र उत्तर अफ्रिकाका लागि वरिष्ठ निर्देशकको रूपमा पनि समेत काम गरेका थिए । तिनीहरूको कुराकानीलाई लम्बाइ र स्पष्टताको लागि सम्पादन गरिएको छ।

यी आक्रमणहरू कति ठूलो कुरा हुन्? गत वर्षको अप्रिल र अक्टोबरमा इरानमा भएका इजरायली आक्रमणहरूभन्दा यी कति गम्भीर छन्?

इजरायलको इरानमाथिको आक्रमणको पूर्ण हद अझै प्रकट भएको छैन। तर ती २०२४ को अप्रिल र अक्टोबरमा इजरायलले हासिल गरेको भन्दा धेरै गुणा ठूला छन्। यो पहिल्यै स्पष्ट छ कि इजरायलले नटन्ज संवर्धन सुविधा जस्ता प्रमुख परमाणु साइटहरू, सम्भावित हतियारीकरण अनुसन्धानसँग सम्बन्धित स्थानहरू, ब्यालिस्टिक मिसाइल प्रक्षेपण साइटहरू, र इरानको परमाणु कार्यक्रममा संलग्न धेरै वरिष्ठ अधिकृत नेताहरू र व्यक्तित्वहरूलाई आक्रमण गर्न सक्यो। यो लगभग कसैले पूर्वानुमान गरेको भन्दा धेरै व्यापक छ।

विवरणहरू बाहिर आउँदा, इजरायलको इरानको प्रणालीमा प्रवेशको डिग्रीले शासनलाई थप लज्जित गर्नेछ। इरान जवाफ दिन अत्यधिक प्रेरित हुनेछ, तर आक्रमणले उत्पन्न गरेको नेतृत्व अराजकताले निकट भविष्यमा अर्थपूर्ण रूपमा जवाफ दिने उसको क्षमतालाई बाधा पुर्‍याउनेछ। गैर आधिकारिक साइटहरूमा भएको क्षति वा नागरिक हताहतको हद अझै अस्पष्ट छ। तर इरानले सम्भवतः नागरिक क्षेत्रमा भएको कुनै पनि हानिलाई मिलाउन खोज्नेछ, इजरायली सैन्य, गुप्तचर, र नेतृत्व लक्ष्यहरूमा आक्रमण गर्नुका साथै।

अहिलेसम्म, ट्रम्प प्रशासनले यी आक्रमणहरूबाट आफूलाई दृढतापूर्वक अलग राखेको छ। तपाईंलाई किन यस्तो लाग्छ?

ट्रम्पले नेतन्याहूसँग परमाणु वार्ताका लागि थप समय मागेका थिए, र नेतन्याहूले उनलाई त्यो दिएनन्। नेतन्याहूको निर्णयबाट आफूलाई अलग राखेर, ट्रम्पले इरानलाई संयुक्त राज्यविरुद्ध कुनै जवाफ नदिन त्रसाउन खोजिरहेका छन्। ट्रम्पले परमाणु वार्तालाई जीवित राख्ने आशा पनि गर्न सक्छन्। तर इरानी परमाणु संवर्धन अन्त्य गर्ने उनको कूटनीतिक समाधानको सपना अब मरेको छ। इरान अब परमाणु ब्रेकआउटको लागि दौडने सम्भावना धेरै छ, जसले ट्रम्पलाई यसलाई रोक्न सैन्य कारबाही गर्नुपर्ने कि नपर्ने भन्ने दुविधामा छोड्छ।

मार्को रुबियोको अमेरिकीहरूलाई जोगाउने वचन दिने, तर विशेष रूपमा इजरायललाई छोड्ने बयानलाई तपाईं कसरी हेर्नुहुन्छ ?

रुबियोको बयानले इरानलाई संयुक्त राज्य संलग्न थिएन र इजरायलले एकतर्फी रूपमा काम गरेको संकेत दिने उद्देश्य थियो। इजरायलको उल्लेख नगर्नु वाशिंगटनले इजरायली कारबाहीलाई समर्थन गरेको देखिन नचाहेको थप संकेत हो। तर यो अकल्पनीय छ कि अमेरिकी अधिकारीहरूलाई पूर्व जानकारी थिएन।

रुबियोको बयानको अर्थ संयुक्त राज्यले इजरायलको रक्षामा सहायता गर्दैन भन्ने होइन । यस्तो गर्छ ।

ट्रम्पको स्पष्ट इच्छाविपरीत इजरायलले अहिले आक्रमण गर्ने निर्णय किन गर्‍यो ?

नेतन्याहूले लामो समयदेखि इजरायलीहरूलाई इरानलाई परमाणु हतियार विकास गर्न नदिने वचन दिएका छन्। यो उनको राजनीतिक करियरको केन्द्रमा रहेको छ। र मलाई लाग्छ उनले इरानी परमाणु सुविधाहरूमा आक्रमण गर्न इजरायललाई कहिल्यै राम्रो अवसर नहुन सक्छ भन्ने महसुस गरे। इजरायलले सन् २०२४ को सेप्टेम्बरमा इरानको लेबनानी प्रोक्सी, हिजबुल्लाहलाई नष्ट गर्‍यो। त्यसपछि अक्टोबरमा यसले इरानको रूसी–प्रदत्त क्(घण्ण् हवाई रक्षा ब्याट्रीहरू(तेहरानको सबैभन्दा परिष्कृत) नष्ट गर्‍यो। यी दुई सफलताहरू, इरानको प्रमुख क्षेत्रीय सहयोगी, सिरियाको असद शासनको पतनसँग मिलेर, इरानलाई आफ्ना परमाणु साइटहरूको रक्षा गर्न वा जवाफी कारबाही गर्न धेरै कम क्षमता छोडेको छ।

हामी इरानी जवाफ कसरी प्रकट हुने अपेक्षा गर्न सक्छौं ? र इजरायलको रक्षा कसरी खेलिनेछ ?

इरानले इजरायलमा सयौं ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू प्रक्षेपण गर्न खोज्न सक्छ। यो विगतका इजरायली कारबाहीहरूको जवाफमा उसले गरेको तरिकासँग मेल खान्छ। अप्रिल २०२४ मा इजरायलले दमास्कसमा एक प्रमुख इरानी नेतालाई मारेपछि, इरानले ३०० भन्दा बढी हतियारहरू, जसमा १०० भन्दा बढी मध्यम दूरीका ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू, इजरायलमा प्रहार गर्‍यो। अक्टोबरमा, इजरायलले लेबनानमा हिजबुल्लाहलाई ध्वस्त पारेपछि इरानले दोब्बर संख्यामा ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू प्रक्षेपण गर्‍यो। अप्रिलमा, इजरायलले आफ्नो हवाई रक्षा र अमेरिकी नेतृत्वको गठबन्धनको कारणले गम्भीर क्षतिबाट जोगिन सक्यो। तर अक्टोबरको आक्रमणले केही दर्जन हिटहरू स्कोर गर्‍यो जसले अपेक्षाकृत मामूली क्षति पुर्‍यायो। र जुनको शुरूमा, इरानले विशेष रूपमा यस्तो आक्रमणको जवाफमा इजरायलको आफ्नै परमाणु सुविधाहरूमा आक्रमण गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको थियो।

केही संवेदनशील साइटहरू र नागरिक जनसंख्यामा आफ्नो रक्षालाई केन्द्रित गरेर, इजरायलले, अमेरिकी समर्थनसहित, आफ्नो हवाई रक्षालाई संतृप्त हुनबाट रोक्न र इरानको अघिल्ला दुई वटा आक्रमणहरूविरुद्ध गरेको जस्तै क्षति कम गर्न प्रयास गर्नेछ। संयुक्त राज्यले इजरायलमा दुई थाड (थिएटर हाई–एल्टिट्यूड एरिया डिफेन्स ब्याट्रीहरू) तैनाथ गरेको छ। यो प्रणालीले इजरायलको एरो मिसाइल रक्षा र नजिकैका अमेरिकी नौसेना जहाजहरूको मिसाइल रक्षा क्षमतालाई पूरक बनाउँछ।

इरान चाँडै पछि हटे पनि यो द्वन्द्व समाप्त हुने सम्भावना छैन।

इजरायलले लगभग निश्चित रूपमा यमनका हुथीहरूबाट थप आक्रमणहरूको सामना गर्नेछ। हिजबुल्लाह, यसको कमजोर अवस्थामा पनि, जवाफी कारबाही गर्न आह्वान गर्न सकिन्छ। तर हुथीहरूले ठूलो ब्यारेज उत्पन्न गर्न सक्ने सम्भावना छैन। र हिजबुल्लाहको कमजोर क्षमताले यसको प्रभावलाई सीमित गर्नेछ, जस्तै नयाँ लेबनानी सरकारको दबाबले पनि।

इजरायलले इरानको जवाफी कारबाहीमा थप आक्रमणहरूसँग जवाफ दिनेछ?

नेतन्याहूले इजरायली आक्रमणहरू तबसम्म जारी रहने भनेका छन् जबसम्म इजरायल परमाणु इरानको खतरा हटेकोमा सन्तुष्ट हुँदैन। त्यसैले हामी एकल आक्रमणभन्दा अभियान जस्तो कुरा हेरिरहेका हुन सक्छौं। इजरायलले इरानको जवाफी प्रयासहरूमा जवाफ दिन आवश्यक महसुस गर्छ कि गर्दैन यो धेरै हदसम्म उसले भोगेको क्षति र हताहतको स्तरमा निर्भर गर्नेछ। त्यसैले इरानी मिसाइलहरूविरुद्ध सफल रक्षाले डिएस्कलेटरी प्रभाव पार्न सक्छ, जबकि उल्लेखनीय हताहतले लगभग निश्चित रूपमा इजरायललाई फेरि इरानमा आक्रमण गर्न प्रेरित गर्नेछ।

गत अक्टोबरमा, इजरायलले इरानी आक्रमणको जवाफमा वाशिंगटनसँग समन्वय गर्न खोज्यो, जसले अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनलाई इजरायली जवाफलाई आकार दिन र सीमित गर्ने अवसरहरू दियो। तर इजरायलले यस पटक यस्तो समन्वयमा थोरै रुचि देखायो, र ट्रम्पले पनि यो सार्थक नहुन सक्छ भन्ने ठान्न सक्छन्। यसको मतलब इरानलाई डिएस्कलेशनको सिँढी तल झर्न गाह्रो हुन सक्छ।

इरानी सेना चाँडै पछि हटे पनि यो द्वन्द्व समाप्त हुने सम्भावना छैन। इजरायलले साइबर सञ्चालन र आफ्ना दूतावासहरू, यात्रीहरू, र व्यवसायहरूलाई लक्षित गर्ने आतंकवादी आक्रमणहरू जस्ता निरन्तर असममित आक्रमणहरूको अपेक्षा गर्नुपर्छ।

इरानले अमेरिकी सेनाहरूमाथि आक्रमण गर्ने सम्भावना कति छ?

धेरै कुरा संयुक्त राज्यको सन्देशमा निर्भर गर्छ। ट्रम्पले स्पष्ट गरेका छन् कि वाशिंगटन इजरायली आक्रमणमा संलग्न थिएन र इरानलाई अमेरिकी सेनालाई लक्षित नगर्न चेतावनी दिएका छन्। यदि इरानी नेताहरूले संयुक्त राज्य वा क्षेत्रका अरूलाई संलग्न गरेर, इजरायलले पहिल्यै पुर्‍याएको क्षतिलाई थप गर्ने प्रत्यक्ष अमेरिकी आक्रमणको जोखिमको सामना गर्नुपर्छ भनी बुझे भने, यो इजरायलविरुद्धको आक्रमणमा आफ्नो जवाफलाई सीमित गर्न सम्भावना बढी छ। यसले अन्तरराष्ट्रिय परमाणु ऊर्जा एजेन्सीसँगको सहकार्यलाई कम गर्न सक्छ र बाँकी परमाणु पूर्वाधारलाई पुनर्निर्माण गर्न र थप गहिरो र कडा बनाउन खोज्न सक्छ। तर इरानले युद्धमा अन्य अभिनेताहरूलाई बाहिर राख्न, इजरायल बाहेकका अभिनेताहरूमाथि आक्रमण नगर्ने छनोट गर्न सक्छ।

मानौं कि इरानले संयुक्त राज्यमाथि आक्रमण गर्छ, जसले अमेरिकी जवाफी कारबाही निम्त्याउँछ, वा वाशिंगटनले इरानी परमाणु ब्रेकआउट रोक्न प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न हुने निर्णय गर्छ। इरानमाथि अमेरिकी आक्रमण कसरी खेलिन सक्छ?

अमेरिकी आक्रमणलाई सहज बनाउने केही सम्पत्तिहरू पहिल्यै उपलब्ध छन्। युएसएएस कार्ल भिन्सन क्यारियर स्ट्राइक समूह क्षेत्रमा तैनाथ रहन्छ। आक्रमण अघि, दोस्रो क्यारियर स्ट्राइक समूह क्षेत्रतिर जान सक्छ। थप विमानहरू, जस्तै फाइटर स्क्वाड्रनहरू, ट्यांकरहरू, र खोज र उद्धार हेलिकप्टरहरू, सम्भवतः क्षेत्रका आधारहरूमा पनि तैनाथ गरिनेछ। संयुक्त राज्यसँग अद्वितीय क्षमताहरू पनि छन् जुन उसले इरानको गहिरो गाडिएको फोर्डो संवर्धन सुविधालाई लक्षित गर्न चाहेमा प्रयोग गर्न सक्छ।

संयुक्त राज्यको प्रत्यक्ष संलग्नतालाई इरानले कसरी ह्यान्डल गर्नेछ?

इरानले अमेरिकी आक्रमणहरूलाई जवाफी कारबाही नगरी अवशोषण गर्दैन। इरानसँग हजारौं छोटो दूरीका ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू र ड्रोनहरूको शस्त्रागार छ जुन उसले बहराइन, कुवेत, कतार, साउदी अरब, र संयुक्त अरब इमिरेट्समा अमेरिकी आधारहरूमा प्रक्षेपण गर्न सक्छ। यसले २०२० मा वाशिंगटनले इरानको कुद्स फोर्सका कमान्डर कासेम सुलेमानीको हत्यापछि अमेरिकी सेनामाथि आक्रमण गर्न यस्ता मिसाइलहरू प्रयोग गर्‍यो।

इरानले अब परमाणु ब्रेकआउटको लागि हताश दौड गर्नेछ।

इराक र सिरियामा शिया मिलिसिया समूहहरू, इरानी ड्रोनहरूसँग सशस्त्र, अक्टोबर ७, २०२३ पछि धेरै महिनासम्म गरे जस्तै अमेरिकी आधारहरूमा गोली चलाउन सक्छन्। तिनीहरूले बगदादमा अमेरिकी दूतावासलाई पनि लक्षित गर्न सक्छन्। यी स्थानहरूमा सेना र कर्मचारीहरूलाई आश्रयमा उल्लेखनीय समय बिताउनुपर्ने हुन सक्छ। विशिष्ट स्थानहरूमा हवाई रक्षा सम्पत्तिहरू आउने हतियारहरूको संख्याले बढी हुन सक्छ। अमेरिकी हताहतको जोखिम हुनेछ। संयुक्त राज्यले इराकी सरकारलाई शिया मिलिसियाहरूलाई लडाइँमा सामेल हुनबाट रोक्न दबाब दिनुपर्नेछ, जुन यसले २०२४ को मध्यदेखि सफलतापूर्वक गरेको छ। अमेरिकी सेनाले आक्रमण गर्ने मिलिसियाहरूलाई प्रहार गर्न तयार हुनुपर्नेछ, जसरी तिनीहरूले गत वर्ष धेरै पटक गरे। र संयुक्त राज्य र क्षेत्रीय सरकारहरूले हुथीहरूलाई रातो सागरमा आक्रमणहरू पुनः शुरू नगर्न दबाब दिनुपर्नेछ। यदि हुथीहरूले फेरि शुरू गरे भने तिनीहरूले फेरि आक्रमणहरू शुरू गर्न तयार हुनुपर्नेछ। वाशिंगटनले क्षेत्र र संयुक्त राज्यमा नै असममित आक्रमणहरूको लागि पनि तयारी गर्नुपर्नेछ।

इरान वा यसका साझेदारहरूले विगतमा जस्तै अरब राज्यहरूमाथि आक्रमण गर्ने निर्णय गर्न सक्छन् ?

खाडी राज्यहरूले इरानलाई आफ्नो क्षेत्र र सम्पत्तिहरूमा आक्रमण गर्न नदिन इजरायली आक्रमणको निन्दा गर्नेछन्। तर यदि संयुक्त राज्य संलग्न भयो भने, इरानले खाडी राज्यहरूमा नागरिक स्थानहरू वा ऊर्जा पूर्वाधारमा छोटो दूरीका ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू प्रहार गर्न सक्छ, जसलाई तिनीहरूले अमेरिकी आक्रमणमा सहभागिताको रूपमा देख्नेछन्।

इरानले तेल र ग्यास ट्यांकरहरूलाई होर्मुजको स्ट्रेट बन्द गर्न नौसेना नाकाबन्दी, समुद्री माइनहरू, द्रुत डुङ्गाहरूद्वारा तैनाथ लिम्पेट माइनहरू, वा यी सबैको संयोजन प्रयोग गर्ने प्रयासलाई पनि विचार गर्नेछ। साउदी अरब र युएई सँग उल्लेखनीय हवाई रक्षा सम्पत्तिहरू छन्, तर यी सबै देशहरू अझै पनि आक्रमणहरूको लागि कमजोर हुनेछन्।

यो युद्धले इरानको परमाणु कार्यक्रमको भविष्यको लागि के अर्थ राख्छ?

धेरैजसो अनुमानहरूले सुझाव दिए अनुसार इजरायलले, आफैंले, इरानी परमाणु कार्यक्रमलाई धेरै महिनाले पछाडि धकेल्न सक्छ। सार्वजनिक रिपोर्टहरूले अनुमान गरेका छन् कि अमेरिकी आक्रमणहरूले, यसैबीच, इरानी परमाणु कार्यक्रमलाई एक वर्षसम्म पछाडि धकेल्न सक्छ। तर ती समयरेखाहरूले मान्छन् कि इरानले तुरुन्तै पुनर्निर्माण शुरू गर्छ, र तिनीहरूले आर्थिक वा राजनीतिक कारकहरूको आधारमा हुन सक्ने थप ढिलाइलाई ध्यानमा राख्दैनन्। ती अनुमानहरूले निवारण वा सम्भावित पुनः आक्रमणहरूको प्रभावलाई पनि ध्यानमा राख्दैनन्।

तर यो सम्भावना छ कि इरानले अब परमाणु ब्रेकआउटको लागि हताश दौड गर्नेछ। ट्रम्प, आफ्नो पालोमा, इरानी परमाणु हतियार रोक्न सैन्य हस्तक्षेप गर्ने कि नगर्ने भन्ने निर्णयको सामना गर्नेछन्। त्यो निर्णयले उनका सल्लाहकारहरू र राजनीतिक आधारलाई विभाजित गर्नेछ, उनको मध्यपूर्व युद्धहरूबाट संयुक्त राज्यलाई बाहिर राख्ने लामो समयदेखिको दृढताको कारण।
जुन १३, २०२५, फरेन अफेयर्सबाट