नेपालगन्ज ११ साउन । हाम्रो देश जलश्रोतमा धनी भए पनि पर्याप्त सिंचाइको व्यवस्था छैन । कृषी प्रधान देश भएपनि अधिकांस कृषक आकाशे पानिमै निर्भर हुनु पर्छ । यदी समयमै वर्षा नभएको खण्डमा धेरै कृषकको खेतबारी बाँझै हुन्छ । हो, तराईका अधिकांश कृषकहरु यस वर्ष पनि यस्तै समस्यामा परेका छन् ।

धान रोप्ने मुख्य सिजन असार र साउनमा समेत पर्याप्त वर्षा नभएपछि तराईका धेरै जिल्लामा अझै पनि पूर्ण रुपमा रोपाईं भएको छैन । अधिकांस कृषक आकाशे पानीकै प्रतिक्षामा छन् । असार सकिएर साउनको पहिलो साता वितिसक्दा समेत बाँकेमा पर्याप्त वर्षा भएको छैन । यतिखेर धानबालीले हरियो हुनु पर्ने बाँकेका खेतहरुमा वर्षा नभएकै कारण धुलो उडिरहेको छ ।

असार त त्यसै वित्यो । त्यति मात्र होइन साउनको पहिलो साता पनि बितिसक्यो । यसको मतलव धान रोप्ने मुख्य याम नै सकिसक्यो । तर, बाँकेमा यस वर्ष अहिलेसम्म ३० प्रतिशत मात्र रोपाईं भएको छ । धान रोप्ने मुख्य याममा समेत वर्षा नभएका कारण बाँकेका ७० प्रतिशत खेत यतिखेर बाँझै छ । कृषि विकास कार्यालय बा“केका अनुसार साउनको पहिलो हप्तासम्म जिल्लामा ३० प्रतिशत मात्र धान रोपाईं भएको छ ।

सिंचाईको राम्रो व्यवस्था नभएको बाँकेमा समयमै वर्षा नभए पछि रोपाईं गर्न नपाएका कृषकहरु यतिखेर चिन्तित छन् । धान रोप्न किसानले जोतेरका खेतहरुमा अहिले हिलोको साट्टो धुलो मात्र देखिन्छ ।

मानो छरेर मुरी फलाउने असार महिना सकिएर साउनको आधा महिना वित्न लाग्दा पनि वर्षा नभएपछि कृषकहरुको आँखा आकाशतिरै छ । तर, आक्कल–झुक्कल बाहेक वर्ष हुनै सकेको छैन । सिंचाईको सुविधा नहुनु र रोपाई गर्ने समयमा पानी नपरेपछि रोपाई गर्न समस्या भएको दुखेसो पोख्नछन् राप्ती–सोनारी गाउ“पालिका ५ बिनौनाका गेदबहादुर थारु ।

बाँकेका अधिकांस कृषक आकासे पानीको भरमा खेती गर्छन् । त्यसैले पर्याप्त वर्षा नभएको बेला बा“केका कृषकहरु समस्यामा पर्ने गरेका छन् । बा“केमा कुल ५७ हजार २ सय ५२ हेक्टर खेतीयोग्य जमीन छ ।

कुल खेतीयोग्य जमिन मध्ये ५२ हजार ८ सय ३८ हेक्टर जमीनमा खेती हुने गरेको छ । तर, सिंचाईको व्यवस्था भने १४ हजार ५ सय ७३ हेक्टरमा मात्र छ । बाँकी ३८ हजार २ सय ६५ हेक्टरमा भने आकाशे पानीकै भरमा खेती हुने गरेको छ । यसरी समयमै पर्याप्त वर्षा नहुँदा कृषकहरु मारमा पर्ने गरेका हुन ।

गत बर्ष बाँकेमा यो समयमा ९८ प्रतिशत धान रोपाईं भइसकेको थियो । तर, यस वर्ष भने पर्याप्त वर्षा नै हुन सकेको छैन । समयमै पर्याप्त वर्षा नहुँदा कृषकले जेनतेन रोपेका धान र राखेको बिउ समेत मर्न थालेको छ । साउनको तेस्रो हप्तासम्ममा पनि वर्षा नभए स्थिती खडेरीतर्फ जान सक्ने कृषि विकास कार्यालय बाँकेको अनुमान छ ।

हावापानी फिल्ड कार्यालय, राँझा नेपालगन्जका अनुसार गतबर्ष जुलाईमा ६ सय ९२ दशमलब ४ मिलीमीटर पानी परेको थियो । तर, यस वर्ष भने जुलाई सकिन लाग्दा २ सय २० दशमलव २ मिलीमीटर मात्र पानी परेको छ ।

कृषकले समयमा नै रोपाईं गर्न नपाउँदा गत बर्ष भन्दा यस वर्ष बाँकेमा धान उत्पादनमा कमी आउने त निश्चित छ । यसबर्ष समयमै पानी नपर्दा धान खेती नभए त्यसको असर किसानलाई मात्र नभएर सम्पूर्ण अर्थबजारलाई नै पर्ने निश्चित छ । त्यसैले, बा“केमा सिंचाईका लागि दिर्घकालीय उपाय खोज्नु पर्ने देखिन्छ ।

कस्तो विडम्बना ! हामी जलश्रोतमा धनी भनेर गमक्क पर्छौ । तर, हाम्रै खेतबारी पानी अभावमा बाँझो रहनु पर्छ । नदीहरुमा पानी त्यसै बगिरहेको छ । तर, नदीबाट हाम्रो खेतबारीसम्म पानी पुर्याउने हामीसँग ल्याकत नै छैन । भनौं, सरकारले देशभर सिंचाईको राम्रो व्यवस्था गर्ने भने पनि अन्नबालीको भण्डार तराई बाँझो रहनु पर्छ ।

बाँकेका कृषकहरुले यस्तै पीडा भोगीरहेका छन् । साउनको आधा दिन सकिन लाग्दा समेत बाँकेका खेतबारी बाँझै छन् । साउन १५ सम्ममा पनि वर्षा नभए यस वर्ष बाँके बाँझै रहने खतरा छ । तर, यो समस्या बाँकेको मात्र होइन । तराईका अन्य जिल्लाहरुमा पनि उस्तै छ ।