एबीसी विश्लेष्ण (विभिन्न एजेन्सीको सहयोगमा) : इजरायलले पहिलो प्रत्यक्ष आक्रमण, अप्रिल १ मा दमास्कसमा रहेका् इरानी कूटनीतिक परिसरमा गरेको थियो । यसकै जबाफमा इजरायली आक्रमणको जवाफमा शनिबार सयौं आत्मघाती ड्रोन आक्रमणका साथै क्रुज र ब्यालेस्टिक मिसाइलहरू इजारायलतिर दागेको छ। यी आक्रमणहरू हालैका वर्षहरूमा मध्यपूर्वमा भएका सम्भवतः सबैभन्दा खतरनाकआक्रमणको रुपमा लिइएको छ ।
अप्रिलको सुरुमा घातक इजरायली हवाई आक्रमणको बदलामा इरानले शनिबार इजरायलमा व्यापक हवाई आक्रमण गरेपछि इजरायलभरि साइरन बजेको र जेरुसेलमको आकाशमा हवाई–रक्षा रकेटहरूको होहल्ला सुनिएको न्यूयोर्क टाइम्सले लेखेको छ ।

तेहरानले हमलाको अघिल्लो दिन इरानी सेनाहरू होर्मुजको जलडमरूको मध्यमा रहेको एउटा पानी जहाजलाई कव्जामा लिएका थिए । दशकौँको शत्रुता र युद्धको चर्चापछि इरानले इजरायललाई आफ्नै क्षेत्रबाट प्रत्यक्ष आक्रमण गरेको यो पहिलो पटक हो। इजरायलले लगभग निश्चित रूपमा तत्कालको खतरासँग सामना गर्न सक्छ तर ठुलो प्रश्न भनेको यसले कसरी बदला लिन सक्छ, र यसले क्षेत्र र अमेरिकालाई पूर्ण युद्धमा तान्ने सम्भावनाहरू रहन्छन् इकोनोमिष्टले लेखेको छ ।
इजरायली वायु–रक्षा प्रणालीले दर्जनौँ ड्रोन र मिसाइलहरू रोक्ने कारबाही गर्दा, पेन्टागनका एक अधिकारीले संयुक्त राज्यका सेनाले तीमध्ये केहीलाई गोली हानेर खसाल्न सहयोग गरिरहेको बताएका थिए । बेलायतका रक्षामन्त्रीले आफ्ना जेट विमानहरूले पनि हवाई आक्रमणलाई रोक्ने बताएका छन्।

हमाससँगको इजरायलको युद्धले अशान्त विश्वलाई नयां इरानी आक्रमणले मध्यपूर्वमा अशान्तिको बादल नराम्रोसंग मडारिरहेको छ । इरानले आफ्नै भूमिबाट इजरायलविरुद्ध बदला लिने निर्णयले दुनियाभरका रणनीतिकारहरुलाई झस्काइदिएको छ । तर इरानी आक्रमणहरू पूर्ण–स्तरको युद्धबाट बच्ने गरी सावधानीपूर्वक अघि बढाएको देखिएको छ ।

‘यो धेरै महत्त्वपूर्ण छ, किनकि इरानले इजरायललाई प्रत्यक्ष आक्रमण गर्नबाट जोगाएको छ, सामान्यतया उनीहरूलाई प्रत्यक्ष रूपमा प्रतिशोधबाट जोगाउन प्रोक्सी फोर्सहरू प्रयोग गर्न रोजेको छ’, एक पूर्व युएस रक्षा अधिकारी माइकल मुलरोयले फरेन पोलिसीसंग भनेका छन्।

१ अप्रिलमा सिरियाको राजधानी दमास्कसमा रहेको इरानको वाणिज्य दूतावासमा इजरायलले हवाई आक्रमण गर्दा सैन्य कमाण्डरसहित सात जनाको मृत्यु भएको थियो । मृत्यु हुनेमा इरानको कुद्स फोर्सका कमाण्डर ब्रिगेडियर जनरल मोहम्मद रेजा जाहेदी, डेपुडी ब्रिगेडिएर जनरल मोहम्मद हादी हाजी रहीमीलगायत थिए । त्यसको बदलामा इरानले इजरायललाई आक्रमण गर्ने धम्की दिएको थियो ।

अमेरिका बेलायती, र जोर्डनको सहित अन्य क्षेत्रीय सेनाहरूको हतारमा गठन गरिएको गठबन्धनले इजरायलमाथिको आक्रमणलाई रोक्नका लागि इजरायली हवाई क्षेत्रमा पुग्नु अघि नै इरानी ड्रोन र मिसाइलहरूको पहिलो लहर सफलतापूर्वक जमिनमा झारेको छ ।

इरानले इजरायलमा प्रक्षेपण गर्न रोजेको ड्रोनहरूमा रणनीतिक प्रयोगका लागि डिजाइन गरिएको ढिलो–चलिरहेका ड्रोनहरू रहेको बताइएको छ ।

आइतबार बिहानसम्म, इरानी आक्रमणबाट नेगेभ मरुभूमिमा खस्दा १० वर्षीया बेदुइन अरबी बालिका घाइते भएको एक मात्र रिपोर्ट गरिएको छ । उनलाई चोटका कारण अस्पतालमा भर्ना गरिएको थियो।

इजरायली रक्षा बलका रियर एडमिरल डेनियल हागारीले भनेका छन्ः इजरायलको लामो दूरीको एरो एयर डिफेन्स प्रणालीले इजरायली हवाई क्षेत्र बाहिर इरानका अधिकांश मिसाइलहरू रोकेको छ, यद्यपि हतियारहरूले एउटा सैन्य आधारको पूर्वाधारमा क्षति पुर्याएको छ। हागारीको गणनाअनुसार इरानले इजरायलमा १००भन्दा बढी क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेको थियो।
इकोनोमिष्टका अनुसार इरानले मोर्चा खोलेका हतियारहरुमा एक सस्तो मोडेलहरु रहेका छन्, जसले लगभग ५० किलोग्राम विस्फोटक बोक्न सक्छ । २०० किलोमिटर प्रति घण्टा भन्दा कमको अधिकतम गतिको साथ, तिनीहरूले इरानबाट इजरायलतिर जान सक्छन् । इरानले लेबनानमा हिज्बुल्लाह र यमनमा हुथीहरू जस्ता आफ्ना प्रोक्सीहरूलाई पनि आक्रमणको परिमाण बढाउनका लागि आफ्ना मिसाइलहरू फायर गर्न आग्रह गरेको हुन सक्छ। क्षेत्रभरि बढ्दो आतङ्क र डरको बातावरण विचार गरेर इराक, जोर्डन र लेबनानले आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका छन्। कुवेत एयरवेजले उडानहरू डाइभर्ट गरेको थियो ।

ह्वाइट हाउसले आक्रमणको निन्दा गरेको छ र इजरायलका लागि अमेरिकी समर्थन जारी रहने स्पष्ट गरेको छ । इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूले शनिबार साँझ अमेरिकी राष्ट्रपति जो बिडेनसँग फोनवार्ता गरेका छन् । लगत्तै बेलायती रक्षा मन्त्री ग्रान्ट शाप्सले घोषणा गरेका छन्ः युनाइटेड किङ्गडमले इराक र सिरियामा इस्लामिक स्टेटको विद्यमान काउन्टर अपरेसन अन्तर्गत यस क्षेत्रमा रोयल एयर फोर्सका थप फौज तैनाथ गर्नेछ र यी जेटहरूले ‘हाम्रो अवस्थित मिसनहरूको दायराभित्र कुनै पनि हवाई आक्रमणलाई रोक्न सक्नेछ।’

सन् २०१९ मा साउदी तेल प्रशोधन केन्द्रहरूमा गरिएको ड्रोन आक्रमण र सन् २०२० मा इरानको कुलीन कुद्स फोर्सको नेतृत्व गर्ने कासिम सुलेमानीको अमेरिकी ड्रोन हमलाको प्रतिक्रियामा अमेरिकी सेनाको आयोजना गर्ने इराकी हवाई अड्डाहरूमाथि गरिएको आक्रमणपछि यो क्षेत्रमा इरानले गरेको सबैभन्दा ठूलो आक्रमण हो।

आक्रमण हुनुभन्दा केही घन्टाअघि, जोर्डन र इजरायल दुवैले व्यावसायिक यातायातका लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका थिए, जबकि अमेरिकी ट्याङ्करहरूले इराकमाथि आकाशमा रहेका अमेरिकी लडाकू जेटहरूमा इन्धन भरिदिएका थिए।
अक्टोबर ७ का हमासको आक्रमणपछि इजरायलका अस्पतालहरू उच्च स्तरको सतर्कतामा रहेका छन् । आगामी निस्तारपर्बको बिदाका कारण अधिकांश विद्यालयहरू बन्द छन्। अझै पनि खुला रहेका भवनहरू बन्द गर्न इजरायली प्रशासनले आदेश दिएको छ, तर सार्वजनिक भवनहरू बन्द गर्न भनिएको छैन । तर, गोलान हाइट्समा रहेका इजरायली समुदायलाई शरण लिन आदेश दिइएको छ।

इरानको यो हमलालाई आफ्नो रक्षा क्षमता पुनर्स्थापना गर्ने प्रयासको रूपमा हेरेका छन् । ‘मूलतः सबैले आशा गरिरहेका छन् कि इरानी सरकारले इजरायली सरकार भन्दा बढी तर्कसंगत र संयमका साथ काम गर्दछ, जहाँ हामी अहिले छौं’, एक अमेरिकी विज्ञले भनेका छन् ।

राष्ट्रपति जो बाइडेनले यही बहानामा अमेरिकी कंग्रेसमा रिपब्लिकनहरूमाथि दबाब बढाएर युक्रेन र इजरायललाई दिने भनिएको रक्षा राष्ट्रिय सुरक्षा कोष विधेयक पारित गर्ने योजना बनाएका छन् । यो विधेयक पारित गर्न महिनौंसम्म गरमागरम राजनीतिक विवाद भएर रोकिंदै आएका छ । ‘हाम्रा इजरायली सहयोगीहरूले इरान र यसका प्रोक्सीहरूको आक्रमणबाट आफ्नो रक्षा गर्न आवश्यक सबै कुरा छन् भनेर सुनिश्चित गर्न सदनले यस आउँदो हप्तामा लामो ढिलाइ भएको राष्ट्रिय सुरक्षा पूरकलाई तुरुन्तै पारित गर्नुपर्छ’, बाइडेनका प्रमुख राजनीतिक सहयोगी डेमोक्र्याटिक सेन क्रिस कुन्सले भनेका छन् ।
अमेरिकी सदनमा बहुमतका नेता स्टिभ स्कालिसेले शनिबार एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेका छन्, ‘इजरायलमाथि इरानको अन्यायपूर्ण आक्रमणको सन्दर्भमा, सदनले अर्को हप्ता पहिले घोषणा गरेको विधायी तालिकाबाट हाम्रो सहयोगी इजरायललाई समर्थन गर्ने र इरान र यसका आतंकवादी प्रोक्सीहरूलाई जवाफदेही बनाउने कानून पारित गर्न विचार गर्ने छ।’

यसैबीच संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गुटेरेसले आक्रमणको निन्दा गर्दै दुवै देशलाई शत्रुता अन्त्य गर्न अपिल गरेका छन् ।

अमेरिका स्वार्थ खोज्दै

नेसनल डिफेन्स युनिभर्सिटीको नियर इस्ट साउथ एसिया सेन्टर फर सेक्युरिटी स्टडीजका एसोसिएट प्रोफेसर र सेवानिवृत्त अमेरिकी आर्मी कर्नल डेभिड डेस रोचेसले भनेः इजरायलको प्रतिक्रिया कस्तो हुनेछ भन्नेमा अझै पनि आक्रमणबाट चलिरहेको क्षतिको मूल्याङ्कनमा निर्भर छ। यदि इरानीहरूले गम्भीर क्षति पुऱ्याए भने, ‘इजरायलीहरूले आक्रामक रूपमा प्रतिरोध गर्न बाध्य हुनेछन्’, ‘र यदि त्यसो भयो भने, हामीले आक्रमणहरूको एउटा श्रृङ्खला देख्न सक्छौँ, जुन चाँडै नियन्त्रणबाट बाहिर जान सक्छ।’

डेस रोचेसले भनेका छन्ः अमेरिकी रक्षा विभागको अर्को चरणहरूमा इजरायलको हवाई रक्षा मिसाइलहरू पुनः आपूर्ति गर्ने, खुफिया साझेदारीलाई बढावा दिने, र सम्भावित रूपमा इजरायललाई इलेक्ट्रोनिक युद्ध क्षमताहरूको साथ समर्थन गर्ने समावेश छ।
यो आक्रमणलाई अमेरिकाले कसरी प्रतिक्रिया जनाउंछ भन्ने कुरा इरानी आक्रमणको परिमाण, प्रयोग गरिएका हतियारका प्रकार र हताहत र क्षतिको सीमामा निर्भर हुने बीबीसीले जनाएको छ ।

राष्ट्रपति जो बाइडेन र इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूले तुरुन्तै फोनवार्तामा सम्भावित प्रतिक्रियाबारे छलफल गरेका थिए।अमेरिकाले यस अवस्थालाई सकेसम्म डिएस्केलेट गर्न चाहन्छ ।

अमेरिका र इजरायललाई सावधानीपूर्वक अगाडि बढ्न र कुनै पनि प्रतिशोध सोच विचार गरेर गर्नु पर्ने दबाव बढ्ने छ ।अमेरिका र यसका सहयोगीहरूका लागि, दुःस्वप्नको परिदृश्य खडा गरिदिएको छ । पश्चिमी विश्व थप सैन्य द्वन्द्वमा तानिएको छ जसले व्यापक क्षेत्रीय युद्धलाई भड्काउन सक्छ । तर यी सबै झडपहरु आगामी अमेरिकी चुनाव लक्षित रहेको आशंका गरिएको छ । अमेरिका, इरान र इजरायल सम्मिलित पूर्ण युद्धको सम्भावना डरलाग्दो छ। इरानले आफ्नै भूमिमा ठुलो आक्रमणलाई निम्तो नदिई कडा सन्देश पठाएको दाबी गर्न सक्छ। र अमेरिका विदेशी युद्धमा थप आकर्षित हुनबाट बच्नु पर्ने अवस्था खडा भएको छ । अझै पनि अहिले आगो लागेको क्षेत्रमा, त्यो परिदृश्य ग्यारेन्टीबाट टाढा छ।