एक समय अमेरिकाप्रति मित्रवत रहेका राष्ट्रहरू वर्षौंको शत्रुतापूर्ण व्यवहारपछि अहिले बेइजिङतर्फ झुकेका छन्।

सेप्टेम्बर ५, २०२५

यस हप्ता विश्व समाचारमा हावी भएका तस्बिरहरूलाई हेर्नुहोस्। तिनीहरू राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको विदेश नीतिका असफलताहरूको जीवन्त उदाहरण हुन्।

सबैभन्दा बढी ध्यान खिच्ने तस्बिरहरू चीनको विशाल सैन्य परेड र सी जिनपिङ, भ्लादिमिर पुटिन र किम जोङ उन सँगै हिँडिरहेको थिए। ती दृश्यहरू अपेक्षित नै थिए –यो एक सम्झना के हो भने पश्चिमले कडा विरोधीहरूको सामना गरिरहेको छ जसले पश्चिमी नेतृत्वको अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थालाई ध्वस्त पार्ने आफ्नो लक्ष्य मान्छन्।

आश्चर्यजनक कुरा चाहिँ त्यसअघिका दिनहरूका तस्बिरहरू थिए, जब शाङ्घाई सहयोग सङ्गठनले भारत, टर्की, भियतनाम र इजिप्ट लगायतका नेताहरूलाई स्वागत गर्यो। यी सबै क्षेत्रीय शक्तिहरूलाई सामान्यतया बेइजिङभन्दा वाशिङ्टनको नजिक मानिन्थ्यो। तर, शुल्क, शत्रुतापूर्ण बयानबाजी र वैचारिक मागहरूको विषाक्त संयोजनले विश्वका धेरै सामरिक महत्त्वका राष्ट्रहरूलाई संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट टाढा बनाउँदै चीनतर्फ धकेलिरहेको छ। यो आधुनिक विदेश नीतिमा सबैभन्दा ठूलो आत्मघाती गोल हुन सक्छ।

ब्रिक्सलाई विचार गरौं, जुन मूलतः भविष्यका ठूला उदीयमान बजारहरू (ब्राजिल, रुस, भारत, चीन र दक्षिण अफ्रिका) र अहिले अन्य धेरै सदस्यहरूको प्रतिनिधित्व गर्नका लागि बनाइएको देशहरूको समूह हो। बैठकहरूमा, ब्राजिल, भारत र दक्षिण अफ्रिका जस्ता तीन मुख्य देशहरूले सामान्यतया यस सङ्गठनलाई अमेरिका विरोधी समूहमा परिणत गर्ने रुसी र चिनियाँ प्रयासको प्रतिरोध गर्थे। दशकौंदेखि, वाशिङ्टनले यी तीन देशहरूसँग सम्बन्ध निर्माण गरिरहेको छ, जसमध्ये प्रत्येक आफ्नो क्षेत्रका नेता हुन्, ताकि तिनीहरूको आकार र कद बढ्दै जाँदा, उनीहरू संयुक्त राज्य अमेरिकाप्रति अनुकूल हुनेछन् भन्ने सुनिश्चित गर्न।

तर ट्रम्पले यी सामरिक महत्त्वका राज्यहरूप्रति आफ्ना केही सबैभन्दा क्रूर बयानबाजी र आक्रामक नीतिहरू प्रयोग गरेका छन्। उनले भारतविरुद्ध विश्वकै सबैभन्दा उच्चदका शुल्क थोपरे । उनले ब्राजिललाई पनि त्यस्तै उच्च शुल्क लगाएर दण्डित गरे र ब्राजिलका अधिकारीहरूविरुद्ध प्रतिबन्ध र भिसा प्रतिबन्ध लगाउन पुगे। दक्षिण अफ्रिकाले ३० प्रतिशत शुल्क, विदेशी सहायताको पूर्ण कटौती र सरकारी अधिकारीहरूविरुद्ध सम्भावित प्रतिबन्धहरूको सामना गरिरहेको छ।

यी देशका सरकार र जनता अमेरिकी यस्तो व्यवहारबाट आक्रोशित छन्। भारत पहिले अत्यधिक अमेरिका समर्थक थियो। अहिले यो तीव्र गतिमा वाशिङ्टनप्रति गहिरोगरी शङ्का गर्न थालिरहेको छ । ब्राजिलमा, राष्ट्रपति लुइज इनासियो लुला दा सिल्भाको घटिरहेको जनमत सर्वेक्षण उकालो लागेको छ, किनभने उनले ट्रम्पको धम्कीको सामना गरिरहेका छन्। दक्षिण अफ्रिकामा, राष्ट्रपति सिरिल रामाफोसाले ट्रम्पको ओभल अफिसको हेक्टरिङलाई विनम्रतापूर्वक जवाफ दिएपछि उनको कद बढेको छ। यो याद राख्नु महत्त्वपूर्ण हुनेछ कि अन्य देशहरूमा पनि राष्ट्रवादको भावना बढ्दैछ ।

यी नीतिगत उल्टोपनको कुनै सामरिक औचित्य छैन। ट्रम्पले ब्राजिललाई दण्डित गरिरहेका छन् किनभने त्यो देशका स्वतन्त्र अदालतहरूले ट्रम्पका वैचारिक मित्र, जैर बोल्सोनारोलाई स्वतन्त्र र निष्पक्ष चुनावको नतिजा अस्वीकार गर्ने उनको प्रयासको लागि जवाफदेही बनाइरहेका छन्। दक्षिण अफ्रिकाले ट्रम्पको क्रोधको सामना गरिरहेको छ किनभने त्यहाँको भूमिसुधार कानून दशकौंदेखि जातीय भेदभावका कारण उत्पन्न भएको जग्गाको स्वामित्व र सम्पत्तिमा रहेको विशाल असमानताहरूलाई सम्बोधन गर्ने प्रयास हो। यी कारणहरूको अमेरिकाको उत्पादन आधार पुनर्स्थापित गर्ने वा व्यापार घाटा घटाउनेसँग कुनै सम्बन्ध छैन। अमेरिकाको ब्राजिलसँग वास्तवमा व्यापार अधिशेष छ।

जबकि वाशिङ्टनले यी देशहरूलाई अलग्याइरहेको छ, चीनले उनीहरूलाई फकाइरहेको छ। यसले ब्राजिलसँग आफ्नो एट्लान्टिक तटलाई पेरुको प्रशान्त तटसँग जोड्ने एक रूपान्तरणकारी रेलवे सञ्जालको योजनाको रूपरेखा प्रस्तुत गरेको छ। सीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई सात वर्षमा पहिलो पटक चीन भ्रमण गर्न मनाए। चीनले दक्षिण अफ्रिकालाई व्यापार र सहायता दिएर फकाएको छ, र त्यस देशमा सार्वजनिक भावना बेइजिङप्रति निकै अनुकूल भएको छ।

हामीलाई प्रायः के भनिन्छ भने ट्रम्प राम्रो सम्झौता गराउनका लागि कठोर कुरा गर्न मन पराउँछन्। तर उनका नीतिहरूले जमीनमा वास्तविक पीडा र दुःख उत्पन्न गरिरहेका छन् – मानिसहरूले आफ्नो रोजगारी गुमाइरहेका छन् र धेरैलाई फेरि गरिबीमा धकेलिरहेको छ। त्यसैले, यदि यी सम्झौताहरू पुनः वार्ता भए र कम क्रूर शर्तहरूमा समाधान भए पनि, ती सम्झनाहरू रहिरहनेछन् । देशहरूले सधैं सम्झिरहेनछन् कि वाशिङ्टनले उनीहरूलाई जस्तो व्यवहार गरेको छ, फेरि पनि गर्न सक्छ र उनीहरू आफ्नो जोखिमलाई कम गर्न र चीन र रुससँग बलियो सम्बन्ध राख्न चाहनेछन्।

आजकल अमेरिकी विदेश नीति एक व्यक्तिको अनियमित अनादर, अपमान र वैचारिक जुनूनहरूको सङ्ग्रह हो। सामान्यतया, ट्रम्पलाई साना देशहरू जसलाई उनले धम्क्याउन सक्छन् वा उनको नजिक हुने वैचारिक मित्रहरू मन पर्छन्। उनलाई ठूला, जटिल लोकतन्त्रहरूसँग तिनीहरूको आफ्नै आन्तरिक गतिशीलता, गर्व र राष्ट्रवादसँग व्यवहार गर्न मन पर्दैन। यसैले, ट्रम्पको नेतृत्वमा अमेरिकाले एल साल्भाडोर, हंगेरी, पाकिस्तान र खाडी राजतन्त्रहरूमा एक अनौठो तानाशाहहरूको सङ्ग्रहसँग मित्रता गरेको छ। यो भारत, ब्राजिल, दक्षिण अफ्रिका, मेक्सिको, क्यानाडा र युरोपका अधिकांश लोकतन्त्रहरूसँग असङ्गत छ। के यसले कुनै अर्थ राख्छ ?

यस हप्ताका क्रियाकलापहरू हेरेर, आक्रोशित ट्रम्पले सामाजिक सञ्जालमा चीन, रुस र उत्तर कोरिया संयुक्त राज्य अमेरिकाविरुद्ध षड्यन्त्र गरिरहेको भन्ने गुनासो गरे। तर यदि तपाईंले उनका नीतिहरूको प्रभावलाई विचार गर्नुहुन्छ भने, यो सोध्नु बढी सही हुन सक्छ कि राष्ट्रपति आफैंले यी पछिल्ला महिनाहरूमा अमेरिकी हित र मूल्यहरूलाई किन कमजोर गरिरहेका छन् जस्तो देखिन्छ।

वाशिंगटनपोष्टबाट