दक्षिण कोरिया र भारत दुवै इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा समान भू–राजनीतिक चुनौतीहरू र अवसरहरूको सामना गर्दै अमेरिकी सुरक्षा ग्यारेन्टीहरू जति अस्थिर बन्दै गएका छन्, दक्षिण कोरियाको आणविक बहस त्यति नै तीव्र हुँदै गएको छ, यद्यपि दक्षिण कोरियाको आधिकारिक स्थिति अझै पनि आणविक विरोधी नै छ।

सुरक्षा समस्याको सामना गर्न दक्षिण कोरियाको दोस्रो कदम आफ्नो पूर्व उपनिवेशकर्ता जापानसँग मेलमिलाप गर्नु हुन गएको छ । किमको धम्की, चीनको आक्रामकता, र अमेरिकाको अनिश्चितताबीच — दक्षिण कोरियाका लागि धेरै चुनौतीहरू जापानबाटै हो । आजको दिनमा, दक्षिण कोरियाको लागि ऐतिहासिक उत्पीडनको सम्झनाभन्दा समसामयिक सुरक्षा चुनौतीहरू धेरै महत्त्वपूर्ण छन्। गत वर्षको क्याम्प डेविड शिखर सम्मेलन, जापान, अमेरिका, र दक्षिण कोरिया बीचको, यस प्रक्रियाको सुरुवात मात्रै थियो। दक्षिण कोरियाले पनि केवल चीनसँग मात्र होइन, आफ्नो रणनीतिक अनिश्चितता परित्याग गर्दैछ । चीन र अमेरिकाबीचको भू–राजनीतिक प्रतिस्पर्धामा फसिने डरलाई प्रारम्भिक झमेलालाई परित्याग गर्दै देखाएको थियो, आज दक्षिण कोरियाको इन्डो–प्यासिफिक रणनीति छ र क्वाड जस्ता मिनी–ल्याटरसँग काम गर्न पनि तयार हुन सक्छ। यसले नयाँ विश्व–दक्षिणी नीति पनि सुरु गरेको छ, जसले आफ्नो रणनीतिक परिधि विस्तार गर्दै, चीनको प्रभाव क्षेत्रबाट बाहिर निस्कन र नयाँ छिमेकका शक्ति–खेलाडीहरूसँग संलग्न हुन खोजेको छ। यसले आफूलाई ूविश्वव्यापी महत्त्वपूर्ण राज्यू को रूपमा देखाउन खोजिरहेको छ।

यही ठाउँमा भारत आउँछ। कोरियाली प्रायद्वीपमा बढ्दो भू–राजनीतिक तनाव, दक्षिण कोरियाको चिनिया रणनीतिक कक्षबाट बाहिर निस्कने दृढता, र भारतको इन्डो–प्यासिफिकमा बढ्दो चासोले सियोल र दिल्लीलाई एक अर्काको रणनीतिक क्षमता पत्ता लगाउन र उनीहरूको रणनीतिक साझेदारीमा नयाँ ऊर्जा र दिशा थप्न मौका दिन्छ। यी दुई राष्ट्रहरूबीच धेरै साझा बिन्दुहरू छन्, जुन सामान्यतया बुझेकोभन्दा धेरै बढी छन्। दुई देशहरूबीच खासै मतभेद छैनन्, एकअर्काप्रति सकारात्मक भावना छन्, र धेरै सम्भावित सहयोगका क्षेत्रहरू छन्। दुबै देशहरु चीनलाई चुनौतीको रूपमा देख्छन्, तर चीनसँगको भौगोलिक निकटता र बलियो आर्थिक सम्बन्धका कारण यसलाई सम्बोधन गर्ने तरिकामा सावधानी अपनाउँछन्। अझ महत्त्वपूर्ण कुरा, आजको दिनमा, सियोल र दिल्ली दुबैलाई आफ्नो रणनीतिक स्थितिका बारेमा बेइजिङले के सोच्नेछ भन्ने चिन्ता कम भएकाले, उनीहरूबीच थप सहकार्यको सम्भावना बढेको छ।

चीन वास्तवमा क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो सैन्य र आर्थिक शक्ति हो, तर यस क्षेत्रमा समान सोच भएका देशहरू एकताबद्ध हुँदा चीनको आक्रमणकारी गतिविधिहरूमा अवरोध सिर्जना गर्न सक्षम बल बन्न सक्छन्। विचार गर्नुहोस्ः अमेरिकासँगै वा ऊबिना, यदि इन्डो–प्यासिफिकका क्षेत्रीय राष्ट्रहरू, जस्तै अष्ट्रेलिया, भारत, जापान, र दक्षिण कोरिया, रणनीतिक साझेदारीमा संलग्न हुन्छन् भने क्षेत्रीय सुरक्षा मुद्दाहरूमा सहकार्य गर्छन्, र सामूहिक रूपमा सही सन्देशहरू दिन्छन् भने, यसले चीनको आक्रमणकारी क्रियाकलापहरूमा अवरोधको रूपमा काम गर्न सक्ने शक्तिशाली बल बन्न सक्छ। सियोल–दिल्ली सम्बन्धलाई फर्केर हेर्दा सियोल– दिल्ली सम्बन्धको पुनर्संरचना कम्तीमा चार भागमा गर्नु पर्छ — एक गहिरो र संरचित राजनीतिक संलग्नता, दोस्रो हालको संयुक्त आयोगस्तरको सम्बन्धलाई २प्लस२ स्वरूपमा उन्नति गर्ने, तेस्रो देशका बजारहरूका लागि रक्षा उत्पादन सहकार्य गर्ने, र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण रूपमा, भारत–दक्षिण कोरियाबीचको एक संयुक्त ‘क्रिटिकल र इमर्जिङ टेक्नोलोजी’को (ICET) पहल।

जब दुई रणनीतिक समुदायहरू बीचको संलग्नता गहिरिन्छ भने पप संस्कृतिको एक झलकले आपसी समझदारीलाई अझ बढाउन सक्छ। त्यसैले, जब भारतमा दक्षिण कोरियाली कूटनीतिज्ञहरूले ‘नाथु नाथु’लाई पुनःनिर्माण गर्छन्, त्यतिखेर भारतीयहरूले पनि ‘गंगनम स्टाइल’ को पुनः प्रयास गर्नुपर्छ।

हिन्दुस्तान टाइम्सबाट लिइएको हो ।

ह्याप्पीमन ज्याकोब  :जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (जेएनयू) मा भारतको विदेश नीति पढाउँछन् र रणनीतिक तथा रक्षा अनुसन्धान परिषद्का संस्थापक हुन्।