म मेरो छोरीको स्कूलमा जुनको वर्षान्तको नाटकका लागि टिकट बेच्दै थिएँ जब मेरो फोन अचानक लगातार बजेको बज्यै ग¥यो । मानिसहरूले फोन र म्यासेज गरेर म ठीक छु कि छैन भनेर सोधिरहेका थिए। इक्वेडरका पूर्व राष्ट्रपति राफेल कोरेआले सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म एक्समा मेरो बारेमा पोस्ट गरेका थिए, जसमा मैले एल पाइसलाई दिएको अन्तर्वार्ताको आलोचना गरेका थिए। मैले अन्तर्वार्तामा उनको राजनीतिक पार्टी वर्तमान राष्ट्रपति डानियल नोबोआको बढ्दो लोकप्रियताको सामना गर्न संघर्ष गरिरहेको बताएको थिएँ।

आलोचनाप्रति कम सहनशीलताका लागि परिचित कोरेआले बेल्जियम निर्वासनबाट लेखेः “कसैलाई क्यारोलिन आभिला को हो भनेर थाहा छ?“ यो उनको लाखौं फलोअरहरूलाई संकेत थियो। मिनेटभरमै म डिजिटल आँधीको केन्द्र बनें—मेरो कामको बचाउ गर्ने पोस्टहरूका साथै म र एल पाइसको स्टोरी लेख्ने पत्रकारलाई आक्रमण गर्ने पोस्टहरू आए। त्यो दिन, मैले कोरेआको इक्वेडरमा स्थायी प्रभावको पूर्ण वजन वास्तवमै बुझें।
देशमा नबसेर पनि, कोरेआ इक्वेडरको राजनीतिमा सबैभन्दा प्रभावशाली—र ध्रुवीकरण गर्ने— व्यक्तित्वहरू मध्ये एक बनेका छन्। उनको उपस्थिति उनको समर्थकहरूले मात्र नभई उनका विरोधीहरूले पनि कायम राखेका छन्, जसले उनका बारेमा कुरा गर्न छोड्न सकेका छैनन् तर आकर्षक विकल्प निर्माण गर्न असफल भएका छन्। मुख्य रूपमा, तिनीहरूले कोरेआलाई विगतको अवशेषको रूपमा खारेज गरेका छन्। यसले उनको जनतामाथिको पकडलाई बलियो बनाएको जस्तो देखिन्छ।

कोरेआले २००७ देखि २०१७ सम्म इक्वेडरमा शासन गरे। उनको प्रशासनले ठूलो तेल राजस्व र चिनियाँ ऋणद्वारा संचालित सार्वजनिक लगानी वृद्धिको अध्यक्षता ग¥यो, जसले महत्वाकांक्षी पूर्वाधार परियोजनाहरूलाई वित्तपोषण ग¥यो र स्वास्थ्य सेवा र शिक्षामा पहुँच विस्तार ग¥यो। धेरै इक्वेडरवासीहरूका लागि, त्यो अवधि स्थिरता र बलियो राज्य उपस्थितिका वर्षहरू थिए । तर कोरेआको राष्ट्रपतित्वमा, कार्यकारी शक्तिको केन्द्रीकरण, संस्थागत नियन्त्रण र सन्तुलनको क्षय, र पत्रकारहरू र विपक्षी नेताहरूमाथिको बारम्बारको आक्रमणले पनि प्रजातान्त्रिक पतनको बारेमा गम्भीर चिन्ताहरू उब्जाएका थिए ।
उनी २०१७ देखि बेल्जियममा स्व–निर्वासित जीवन बिताइरहेका छन्, त्यहाँ उनलाई २०२२ मा राजनीतिक शरण दिइएको छ । इक्वेडरमा उनलाई भ्रष्टाचारको आरोपमा दोषी ठहर गरेर आठ वर्षको जेल सजाय सुनाइएको छ।
कोरेआलाई कानुनी रूपमा फेरि राष्ट्रपतिमा उम्मेदवारी दिन निषेध गरिएको छ, तर उनी अझै इक्वेडरको सबैभन्दा ठूलो राजनीतिक पार्टीको नेतृत्व गर्छन् र शक्तिशाली डिजिटल उपस्थिति कायम राख्छन्। टिकटकमा १० लाखभन्दा बढी र एक्स मा ४० लाख फलोअरहरूसँग, कोरेआले इक्वेडरको राजनीतिक भाष्यलाई आकार दिने अभियान जारी राखेका छन् । टिकटकमा उनी वर्तमान घटनाहरूका बारेमा टिप्पणी गर्छन्, सरकारको आलोचना गर्छन् र आफ्नो प्रशासनको विरासतको बचाउ गर्छन्, प्रायः हाँस्य र तीखो भाषा प्रयोग गरेर युवा दर्शकहरूसँग जोडिन्छन्। उनी आफ्नो पार्टीको प्राथमिकता र सन्देशवाहनलाई प्रवद्र्धन गर्छन्, एक बलियो राजनीतिक शक्तिको रूपमा आफ्नो भूमिकालाई सुदृढ गर्ने अपिल गर्छन् ।

नोबोआ

आइतबार, इक्वेडरवासीहरू राष्ट्रपति निर्वाचनको दोस्रो चरणमा मतदान गर्न जाँदैछन्। सबै संकेतहरूले देखाए अनुसार परिणाम जे भए पनि कोरेआको प्रभाव कम हुने सम्भावना छैन। दुई उम्मेदवारहरू मध्ये कसैले पनि उनले छोडेको दृष्टिकोणलाई प्रतिस्थापन गर्न पर्याप्त साहसी र सुसंगत दृष्टिकोण प्रस्ताव गर्न तयार देखिँदैनन्।
कोरेआले अनिश्चित समयमा निश्चितता वाचा गरे, तर आलोचकहरूका तर्क अनुसार उनको सरकारले कानुनी शासनलाई कमजोर बनायो र चिन्ताजनक नजिरहरू स्थापित ग¥यो। आज यो दोहोरो विरासत—केहीका लागि भौतिक प्रगति र अरूका लागि संस्थागत कमजोरी—उनको स्थायी प्रभावको केन्द्रमा रहन्छ।

कोरेआको वामपन्थी सरकारपछि तीन जना राष्ट्रपतिहरू आएः लेनिन मोरेनो, गुइलेर्मो लासो र वर्तमान, नोबोआ। पछिल्ला दुई दक्षिणपन्थी थिए, र मोरेनो—जो कोरेआको उपराष्ट्रपति र त्यसपछि उत्तराधिकारी बनेका थिए—पदभार ग्रहण गरेलगत्तै उनी दक्षिणपन्थतिर सरे। यस्तै कारणहरुले देशको स्थिति खराब भएको छ। गरिबी दर डिसेम्बर २०१७ मा २१.५ प्रतिशतबाट डिसेम्बर २०२४ मा २८ प्रतिशत पुग्यो। हत्या दर २०१६ को अन्त्यमा प्रति १ लाख जनसंख्यामा ५.६ बाट २०२४ को अन्त्यमा प्रति १ लाख जनसंख्यामा ३८.७६ पुग्यो। विश्वसनीय नेतृत्वको अभावमा, धेरै मतदाताहरू कोरेआका वर्षहरूलाई लालायित भएर सम्झन्छन्।
आइतबारको निर्वाचनमा उम्मेदवारहरू ३७ वर्षीय व्यवसायी नोबोआ र पूर्व सांसद तथा कोरेआले चुनेकी उत्तराधिकारी लुइसा गोन्जालेज छन्। यो कडा प्रतिस्पर्धा हो जसले देशको गहिरो राजनीतिक विभाजनलाई प्रतिबिम्बित गर्छ। २०२३ मा नोबोआले गोन्जालेजलाई हराउन कोरेआ–विरोधी गठबन्धनको समर्थनले सहयोग पु¥याएको थियो ।

गोन्जालेज

गोन्जालेजगोन्जालेजलाई कोरेआ वर्षहरूको नोस्टाल्जियाबाट फाइदा हुने सम्भावना छ; पूर्व राष्ट्रपतिका अधिकांश समर्थकहरूले उनलाई मतदान गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। उनले कोरेआको केन्द्रीकृत सुरक्षा नीति दृष्टिकोणलाई प्रतिध्वनित गर्छिन् र कानून कार्यान्वयनमा बलियो राज्य भूमिकाको वकालत गर्छिन्। यद्यपि, उनको मञ्चमा न्यायिक सुधार र संस्थागत सुरक्षाहरू बारे स्पष्ट प्रस्तावहरूको अभाव छ। उनले न्यायिक स्वतन्त्रता बलियो बनाउने वा अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूसँग समन्वय गर्ने बारेमा थोरै विवरणहरू प्रस्ताव गरेकी छिन्—जुन संगठित अपराध सञ्जालहरूले वर्तमानमा इक्वेडरलाई अस्थिर बनाइरहेको बहुराष्ट्रिय प्रकृतिलाई ध्यानमा राख्दा महत्वपूर्ण कमजोरीहरू हुन्।
नोबोआको मुख्य निर्वाचन चुनौतीहरू मध्ये एक उनको प्रशासनलाई प्रभावित गरेको अशान्ति हो। उनले आफ्नो उपराष्ट्रपतिसँग सार्वजनिक रूपमा विवादास्पद सम्बन्ध कायम राखेका छन्, र पारदर्शिताको कमीको बारेमा सार्वजनिक आक्रोशका बीचमा एक प्रमुख तेल क्षेत्रबारेको वार्ता अचानक रद्द गरियो। उनको प्रशासनले अपराधसँग लड्न बढ्दो सैन्यीकरणमा गरेको निर्भरताका लागि अधिनायकवादको आरोपहरूको सामना गरेको छ, विशेषगरी जब सैन्य गस्तीले हिरासतमा लिएपछि चार जना बच्चाहरू मृत फेला परे ।
अगाडि बढ्न, देशले मतदाताहरूलाई वर्षौंदेखि नदेखिएको कुरा प्रस्ताव गर्नुपर्छः इक्वेडरवासीहरूले सुरक्षा चाहन्छन्, तर सैन्य दमनको मूल्यमा होइन। तिनीहरू बलियो अर्थतन्त्र चाहन्छन्, तर भ्रष्टाचार वा दण्डहीनताको मूल्यमा होइन। तिनीहरू सामाजिक न्याय चाहन्छन्, तर राजनीतिक वफादारीको बदलामा होइन।
देशसँग आपराधिक अनुसन्धानका लागि बलियो गुप्तचर विभाग हुनुपर्छ, जुन स्वतन्त्र न्यायिक प्रणालीद्वारा समर्थित हुनुपर्छ । नयाँ राष्ट्रपतिले संगठित अपराधमा भर्ती हुनबाट रोक्न शिक्षा र युवा पुनर्संयोजन कार्यक्रमहरूमा लगानीलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। कोरेआको मोडेलले सामाजिक कल्याणको लागि बलियो राज्यलाई एकमात्र मार्गको रूपमा प्रवद्र्धन गर्छ, तर इक्वेडरले पारदर्शी, कुशल राज्यले पनि वृद्धि र समानता हासिल गर्न सक्षम छ भनेर प्रदर्शन गर्न सक्छ।
मेरो छोरीको स्कूलमा त्यो आइतबार, जब मानिसहरूले कोरेआको पोस्टमा यति छिटो र व्यापक रूपमा प्रतिक्रिया देखाएका थिए, मैले उनको प्रभाव अझै कति टाढासम्म फैलिएको छ भनेर महसुस गरें। तर अरू केही पनि भइरहेको थियो। मेरो कामको बचाउमा सार्वजनिक आक्रोश यति बलियो थियो कि कोरेआले पोस्ट हटाए र माफी समेत माग्न पुगे । उनलाई म र मेरो शैक्षिक र स्वतन्त्र विश्लेषकको रूपमा मेरो कामबारे थाहा थिएन। उनको लागि, राजनीतिक विभाजनबाहिर कोही हुन सक्छ भन्ने कुरा अनौठो थियो जस्तो लाग्यो।
इक्वेडरमा, तपाईं या त कोरेआसँग हुनुहुन्छ वा उनको विरुद्धमा । अरू कुनै पनि कुरा संदिग्ध मानिन्छ। तर त्यही नै त्यो जाल हो, जसबाट देशले उम्कनु पर्छ। उनको विरासतलाई साँच्चै पार गर्न, एक नेताले राज्यको नयाँ दृष्टिकोणलाई प्रेरित गर्नुपर्छ। जबसम्म त्यो हुँदैन, इक्वेडर स्मृति र सम्भावनाबीच अड्किएको राष्ट्र रहनेछ।

(डा. क्यारोलिन आभिला निएटो एक इक्वेडरियाली शैक्षिक र अनुसन्धानकर्ता हुन् जसले संचारमा पीएचडी गरेकी छिन्। उनी कुएनका विश्वविद्यालय, आज्वे विश्वविद्यालय र सिमोन बोलिभार एन्डियन विश्वविद्यालयमा पढाउँछिन्। उनको अनुसन्धान राजनीतिक संचार, इक्वेडरमा निर्वाचन र सरकारी प्रक्रियाहरूको आलोचनात्मक समझमा केन्द्रित छ। )

अप्रिल ११, २०२५, द न्यूयोर्क टाइम्सबाट