युक्रेनसँग शान्तिको लागि साट्न चाहेको भन्दा कम रूसी भूमि हुनेछ

एउटा युक्रेनी सैन्य सवारी साधन रूसको कुर्स्क क्षेत्रसँगको सीमाबाट बाहिरिन्छ, युक्रेनको उत्तरी सुमी क्षेत्रमा

मार्च १७, २०२५ ,कीभ

मार्चको पहिलो हप्तासम्म संकेतहरू तीव्र र आक्रामक रूपमा आउँदै थिए। गत अगस्तमा युक्रेनले कब्जा गरेको रूसको कुर्स्क ब्रिजहेडमा रहेका युक्रेनी सेनाहरू फस्दै गएका थिए। उत्तर कोरियाली सेनाको सहयोगमा, रूसले युक्रेनीहरूको फ्ल्यांक वरिपरि कसिलो घेरा बनाएको थियो र उनीहरूको अन्तिम बाँकी आपूर्ति मार्गको गोलाबारी दायराभित्र पुगेको थियो। रूसीहरूले कम्तीमा ५०,००० सैनिक जम्मा गरेका थिए, जुन युक्रेनी संख्याको चार गुणा थियो। उनीहरूले यो कसरी सम्पन्न गरे र डोनाल्ड ट्रम्पको मार्च ५ मा युक्रेनसँग गुप्तचर साझेदारी सीमित गर्ने (पछि उल्टिएको) निर्णयले कस्तो भूमिका खेलेको थियो भन्ने स्पष्ट छैन। केही युक्रेनी गुप्तचर अधिकारीहरूले आफूहरू अचम्ममा परेको दाबी गर्छन्। ‘अमेरिकीहरूले हामीलाई रक्षाको लागि आवश्यक सबै कुरा थियो भनेर भने भनेर उनीहरू झूट बोलिरहेका छन्,’ एकजना भन्छन्।

खाडलमा रहेका सैनिकहरूका लागि, अमेरिकी दबाब रूसी आकाशबाट आएको आतंकको लहरसँगै मेल खायोः ड्रोन, बमवर्षक, ग्लाइड बमहरू। धेरै जुनियर अफिसरहरूले उपकरणसहित वा तिनलाई छाडेर भएपनि पनि भाग्ने निर्णय गरे, केही १५ किलोमिटर पैदल हिँडेर फर्किए। उनीहरूसँग यस्तो गर्न आदेश थियो वा थिएन भन्ने स्पष्ट छैन, तर उनीहरूको निर्णयले फिर्तालाई कम क्षति पुर्याएको हुन सक्छ।
सुड्झा शहर र कुर्स्क भित्रका अन्य गाउँहरूबाट आंशिक फिर्ता युक्रेनको सैन्य नेतृत्वको लागि झट्का हो। तर यो रूसी प्रचारले दाबी गरेको पूर्ण विपत्ति भने होइन, जसलाई डोनाल्ड ट्रम्पले अनौठो रूपमा सामाजिक सञ्जाल पोस्टमा ‘हजारौं युक्रेनी सैनिकहरू ”पूर्ण रूपमा घेरिएका”छन् भनेर बढाइचढाइ गरे। त्यस्तो कहिल्यै भएन। गम्भीर क्षति भएको छः फिर्ता भएो केही भागमा अव्यवस्थित थियो, र रूसले कम्तीमा दर्जनौं बन्दीहरू कब्जा गर्यो। तर युक्रेनीहरू तुलनात्मक रूपमा अक्षुण्ण रुपमै फर्किए र ठूलो सेना अझै पनि रूसभित्र १० किलोमिटरसम्म रहेको छ, उच्च भूमिमा थप रक्षात्मक स्थिति लिएर। ‘ट्रम्पले आफ्नो जानकारी रूसी इन्स्टाग्राम रील्सबाट लिइरहेका छन् जस्तो देखिन्छ,’ एक सैन्य कमाण्डर भन्छन्।

अहिलेसम्म, भ्लादिमिर पुटिनको इच्छाविपरीत उनीहरूले अझै कायम राखेको क्षेत्र छोड्ने कुनै संकेत छैन। क्रेमलिनका व्यक्तिलाई गत गर्मीको युक्रेनी अभियानले अपमानित गरेको थियो, जसले एक बिन्दुमा १,२०० वर्ग किलोमिटर रूसी भूमिको कब्जा गरेको थियो। उनले सहभागी सैनिकहरूको बारेमा क्रूर रूपमा बोलेका छन्, कब्जा गरिएकाहरूलाई ‘आतंकवादी जस्तै व्यवहार गर्नू माग गरेका छन्। उनका केही सैनिकहरूले यो निर्देशनलाई शाब्दिक रूपमा लिएको देखिन्छ। व्यापक भिडियो प्रमाणले सुझाव दिए अनुसार कुर्स्कमा केही रूसी एकाइहरूले बन्दीहरूलाई मृत्युदण्ड दिने नीति अपनाएका छन्। युक्रेनी सैन्य स्रोतहरू भन्छन् कि रूसीहरूले समय बित्दै जाँदा थप बन्दीहरू लिन थाले, तर उनीहरूलाई डर छ कि यो भविष्यको प्रदर्शन मुद्दाको तयारी हुन सक्छ।

मार्च १४ मा, युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले पत्रकारहरूलाई भनेका थिए– कुर्स्क अभियानले ‘आफ्नो काम गरेको छ’। उनले मूल रूपमा रूसभित्र उपस्थिति स्थापना गर्ने निर्णय सुमी जस्ता युक्रेनी शहरहरूलाई बुमेराङ आक्रमणबाट जोगाउन गरेको बताए। कुर्स्क अभियान शुरू गर्नुको एउटा कारण रूसले युक्रेनभित्र आफ्नै बफर जोनहरू बनाउने प्रयासलाई अवरोध गर्नु थियो। ‘हामी यो रूसीहरूको लागि आक्रमणमा परिणत होस् भन्ने चाहँदैनौं,’ जेलेन्स्कीले भनेः ‘हामीलाई त्यसको अनुभव छ।’
युक्रेन यो खतराको लागि उचित रूपमा तयार छ, अब आफ्नो सीमालाई धेरै नयाँ रक्षा रेखाहरू र खाडलहरूसँग सुदृढ गरेको छ। तैपनि, ३० जनासम्मका रूसी टोही समूहहरू पहिलेदेखि नै केही युक्रेनी सीमा गाउँहरूमा देखिएका छन्। सुमीमा वातावरण तनावपूर्ण छ। सैन्य अधिकारीहरूले गैर–स्थानीयहरूलाई, यहाँसम्म कि मान्यता प्राप्त पत्रकारहरूलाई पनि प्रवेश गर्नबाट रोक्न चेकपोइन्टहरू स्थापना गरेका छन्। सैनिकहरूलाई प्रेससँग बोल्न निषेध गरिएको छ।
युक्रेनी गुप्तचरको एक उच्च–स्तरीय स्रोत भन्छन् कि रूसी उभार ट्रम्पको युद्धविरामको धक्कासँग मेल खाएको जस्तो देखिन्छ। मार्च १० मा, साउदी अरेबियामा भएको वार्ताको क्रममा, युक्रेनले अमेरिकी प्रस्तावमा युद्धविरामको लागि सहमति जनायोः पुटिनले अझै जवाफ दिएका छैनन्। ‘हामी अझै उनीहरूको भूमिमा रहँदा रूसीहरू युद्धविराममा सहमत हुने छैनन्,’ स्रोत भन्छन्। ‘उनीहरू हामीलाई लडाइ रोकिँदा त्यो सौदाबाजीको चिप राख्न नदिन चाहन्छन्।’ युक्रेनका केहीले सोचे अनुसार ट्रम्पले जानाजानी यो प्रक्रियामा सहयोग गरेका हुनसक्छन् भन्ने सोच्छन्। एक गुप्तचर अधिकारीले विश्वास गरे अनुसार अमेरिकी राष्ट्रपतिले युक्रेनलाई सम्भावित वार्ता लाभहरू हटाइदिएर थप लचिलो बनाउन खोजिरहेका थिए, जुन भविष्यको क्षेत्रीय सट्टापट्टाको लागि प्रयोग गर्न सकिन्थ्यो। एक सरकारी स्रोतले बताए अनुसार उनलाई यो संयोग लाग्छ। ‘स्पष्ट कुरा यो छ कि ट्रम्प हामीलाई सहन सक्दैनन्,’ उनी भन्छन्, ‘र सात हप्तामा हामी सहयोगीबाट ग्राहकमा परिणत भएका छौं, र धेरै हदसम्म काल्पनिक ऋणहरूसहित।’

युक्रेनको कुर्स्कमा प्रवेशले मत विभाजन गरिरहेको छ । केही शीर्ष अधिकारीहरूले शुरूदेखि नै यसको विरोध गरेका थिएः अगस्त २०२४ को आक्रमणको नेतृत्व गर्ने चार इओटी एकाइहरू मध्ये एकका कमाण्डरले अभियान शुरू हुनुअघि राजीनामा दिए। सशस्त्र सेनाका कमाण्डरइनचीफ ओलेक्सान्डर सिर्स्कीलाई निर्णय प्रक्रियाबाट बाहिर राखिएकाहरूले यो गल्ती ठाने। केहीले पछि आफ्नो विरोधलाई नरम बनाए, यो स्वीकार गर्दै कि यसले रूसका केही उत्कृष्ट सैनिकहरूलाई मोड्यो (र मारे)। ‘हामीले धेरै राम्रा मानिसहरू गुमायौं, र यो सायद हतारको निर्णय थियो,’ एक गुप्तचर अधिकारी भन्छन्, ‘तर तपाईंले सोध्नुपर्छ कि पुटिनले कुर्स्कमा मोडेका दसौं हजार सैनिकहरूले अरू कहाँ के गर्न सक्थे।’
अव्यवस्थित अन्तिम हप्ताहरूले निश्चित रूपमा नराम्रो प्रभाव छोडेको छ, र धेरैले प्रश्न गर्छन् कि जेलेन्स्की र जनरल सिर्स्कीले फिर्ता हुने आदेश दिन किन यति ढिलो गरे। तर यो अभियानले अन्यथा निराशाजनक २०२४ मा राष्ट्रको मनोबलको लागि निस्सन्देह वरदान थियो। यसले रूस पनि संघर्ष गरिरहेको छ भन्ने देखायो। ‘धेरै लामो समयसम्म रूसलाई झूटको क्यालिडोस्कोप मार्फत हेरियो । कथित रूपमा विश्वको दोस्रो उत्कृष्ट सेना, आणविक महाशक्ति,’ युक्रेनको जनरल स्टाफको एक स्रोत भन्छन्। ‘हामीले सम्राटसँग लुगा छैन भन्ने देखायौं।’ युक्रेन युद्ध शुरू भएदेखिको सबैभन्दा अनिश्चित अवधिमा प्रवेश गर्दैछ, स्रोतले सेनाले खन्नुको विकल्प नभएको बुझेको बताए। सायद ट्रम्पले पनि अन्ततः पुटिन आफूले देखाए जस्तो होइनन् भन्ने बुझ्नेछन्। ‘हामीलाई एउटा सम्राटले अर्काको बारेमा महत्वपूर्ण सत्य देख्न आवश्यक छ। तर यो छिटो हुन आवश्यक छ।’ ■