काठमाडौं १६ भदौ (एजेन्सीको सहयोगमा) : ब्राजिलको सर्वोच्च अदालतका एक न्यायाधीशले शुक्रबार ल्याटिन अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो देशमा एक्स(ट्विटर) लाई बन्द गर्ने आदेश दिएका छन् । स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको सीमाहरूको सम्बन्धमा प्लेटफर्म मालिक एलोन मस्कसँगको महिनौं लामो विवाद पछि यस्तो फैसला आएको हो ।

न्यायाधीश एलेक्जान्द्रे डी मोरेसको आदेशले , ब्राजिलका २० मिलियनभन्दा बढी एक्स प्रयोगकर्ताहरूलाई असर गर्नुका साथै मस्कको प्लेटफर्मलाई यसको सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा सक्रिय बजारहरू मध्ये एकबाट वञ्चित गर्न सक्छ। यसले ब्राजिललाई स्वतन्त्र अभिव्यक्ति र गलत सूचनाबीचको वैश्विक बहसमा एक प्रमुख केन्द्र बनाएको छ । मस्क एक्सलाई ‘स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको सार्वजनिक चोक’ बनाउने मिसनमा केन्द्रित भएको बताएका छन् ।

यो फैसला यस हप्ताको दोस्रो ठूलो घटना बन्न पुगेको छ । कुनै विदेशी सरकारले सामाजिक मिडिया प्लेटफर्ममा कडा कारबाही गरेको छ। गत सोमबार, फ्रान्सेली अधिकारीहरूले गैरकानुनी बाल दुर्व्यवहार गतिविधिहरूको अनुसन्धानमा टेलिग्रामका संस्थापक र प्रमुख कार्यकारी पाभेल डुरोभलाई गिरफ्तार गरेको घटनाका बारेमा चर्चा चलिरहेको बेला ब्राजिलमा एक्स बन्दको फैसला आएको छ ।

मस्कले, अरूहरूसँगै, डुरोभको गिरफ्तारीलाई स्वतन्त्र अभिव्यक्तिमाथिको आक्रमण भन्दै निन्दा गरेका थिए । मस्कले भनेका थिए भविष्यमा, ‘एक मेमलाई मन पराउँदा मारिने सम्भावना छ।’ मस्कले ब्राजिलमा भौतिक उपस्थिति पुनः स्थापित गर्न मोरेसको अनुरोधलाई अस्वीकार गरेपछि उनको प्लेटफर्मलाई निलम्वन गर्ने निर्णय आएको हो। न्यायधिश मोरेस, जो संसारको सबैभन्दा आक्रामक गलत जानकारीका अभियोजनकर्ताहरू मध्ये एक मानिन्छ, उनले भनेका छन् ‘एक्स लाई यस देशमा सरकारी अनुरोधहरूको जवाफ दिनका लागि ब्राजिलमा एक प्रतिनिधि चाहिन्छ जसले झूटो समाचार फैलाउने खाताहरूलाई निलम्बन गरिदिनुपर्छ।’

न्यायकि आदेशलाई मस्कले अस्वीकार गरेका छन् । मस्कले आशंका गर्दै भनेका थिए ‘नियुक्त गर्ने जो कोहीलाई गिरफ्तारीको सम्भावनाको सामना गर्नुपर्छ।’ मोरेसले मस्कको स्वामित्वमा रहेको र ब्राजिलमा सक्रिय उपग्रह कम्पनी स्टारलिंकको बैंक खाताहरू फ्रीज गरेर ब्राजिलमा प्रतिनिधि नियुक्त गर्न २४ घण्टाको समय दिएका छन् ।

स्टारलिंकको एकाइ स्पेस एक्सले टिप्पणीको लागि गरिएको अनुरोधलाई पन्छाएको वाशिंगटन पोष्टले उल्लेख गरेको छ ।

२४ घण्टाको समय सीमा बिहीबार साँझ समाप्त भयो । मस्कले एक्स मा न्यायाधीशलाई ‘न्यायाधीशको रूपमा अभिनय गर्ने एक दुष्ट तानाशाह’ भन्दै कडा र आक्रमक टिप्पणी गरेका छन् । ‘ब्राजिलमा प्रजातन्त्रलाई पूर्ण रूपमा नष्ट गर्ने प्रयास गरिरहेको’ भनेर उनले आरोप लगाए। शुक्रबारको निर्णय पछि, मस्कले भने, ‘स्वतन्त्र अभिव्यक्ति प्रजातन्त्रको आधारशिला हो र ब्राजिलको निर्वाचित नभएको न्यायाधीशले यसलाई राजनीतिक उद्देश्यका लागि नष्ट गर्दैछ।’

बिहीबार खाताहरू निलम्बन गर्न दिएको आदेशलाई एक्स ले ‘गैरकानूनी’ रूपमा हेरिएको बताउँदै यो आगामी दिनहरूमा प्रकाशित गर्ने बताएको छ।

‘अन्य सोसल मिडिया र प्रविधि प्लेटफर्महरू जस्तो होइनौं, हामी गैरकानूनी आदेशहरू गोप्य रूपमा पालना गर्ने छैनौं’ कम्पनीले एक वक्तव्यमा भन्यो।

मोरेस, जसलाई समर्थकहरूले ब्राजिलको लोकतन्त्रको रक्षका रुपमा हेरेको पोष्टले नै लेखेको छ । उनले ब्राजिलका संस्थाहरूलाई कमजोर बनाउने आरोप लगाएका खाताहरू हटाउन माग गरेका छन्। ब्राजिलको २०२२ को चुनावबारेको गलत सूचनाले ब्राजिलमा पराजित राष्ट्रपति जैर बोल्सोनारोका समर्थकहरूद्वारा दंगा भड्काउन काम गरेको थियो ।

मस्कले मोरेसलाई सेन्सरशिपको आरोप लगाएका छन्। उनले बहसले अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षकहरू मात्र होइन, ब्राजिलका धेरैलाई पनि विभाजन गरेको छ, जहाँ दशौं लाखौं मानिसहरूले समाचार र राजनीतिक छलफल गर्न सामाजिक मिडिया प्रयोग गर्छन्।

मोरेसले अनलाइनमा कथित झूटा समाचार र लोकतन्त्र विरोधी गलत जानकारीको अनुसन्धानको नेतृत्व गरेका छन्। उनले एक्स सहितका सोसल मिडिया कम्पनीहरूका धेरै खाताहरू हटाउन आदेश दिएका छन् । यस वर्षको सुरुमा एक्स लाई दिएको आदेशहरूमा, उनले भनेका छन् ‘सोल मिडिया सञ्जालकहरू कानूनी रूपमा अराजक हुन पाउंदैनन्’ र मस्कलाई अदालतविरुद्धको ‘झूटा जानकारीको अभियान’ चलाएको आरोप लगाएका छन् ।

ब्राजिल एक्स को चौथो ठूलो बजार हो।

एक्स ले यो महिना केही खाताहरू बन्द गर्न अस्वीकार गरेपछि कम्पनीको कानुनी प्रतिनिधिलाई गिरफ्तार गर्ने धम्की दिएपछि ब्राजिलमा आफ्नो अपरेशन कार्यालय बन्द गर्ने घोषणा गरेको बताएको छ । एक्समा एक पोस्टमा, कम्पनीले न्यायाधीशलाई ‘सेन्सरशिप’ को आरोप लगाएको छ र कम्पनीले भनिएका आदेशहरू ‘उसको कार्यहरूको पर्दाफास गर्ने’ पोस्ट गरेको छ।

‘हामीले सर्वोच्च अदालतलाई गरिएको धेरै अपीलहरूलाई सुनेको छैन, ब्राजिलका जनतालाई यी आदेशहरूको बारेमा जानकारी गराइएको छैन र हाम्रो ब्राजिलियन स्टाफले हाम्रो प्लेटफर्ममा सामग्री अवरोध हुने वा नहुनेमा कुनै जिम्मेवारी वा नियन्त्रण नभएको भएपनि, मोरेसले हाम्रो स्टाफलाई धम्की दिने बाटो रोजेका छन् । कानुन वा उचित प्रक्रियाको सम्मान गर्नुको सट्टा ब्राजिलमा, ‘एक्स ले भन्यो। ‘नतिजाको रूपमा, हाम्रो स्टाफको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न, हामीले ब्राजिलमा हाम्रो अपरेशन अफिस तत्काल बन्द गर्ने निर्णय गरेका छौं।’

एप्पल र गुगललाई यसको अनुप्रयोग डाउनलोड गर्नबाट रोक्न समेत पाँच दिनको समय दिएका छन्।

गुगलले यसबारेमा टिप्पणी गर्न अस्वीकार गर्यो भने एप्पलले टिप्पणीको लागि गरिएको अनुरोधमा तत्काल प्रतिक्रिया नदिएको पोष्टले उल्लेख गरेको छ ।

मोरेसले भनेका छन्ः जो कोहीले साइटमा पहुँच गर्नको लागि भीपीएन प्रयोग गरेको भेट्टाएमा प्रति दिन झण्डै ९ हजार डलरका दरले जरिवाना लगाइनेछ।

सरकारी इन्टरनेट प्रतिबन्धलाई छल्न मानिसहरूले प्रयोग गर्ने भर्चुअल निजी नेटवर्कको पछाडि रहेको स्विस कम्पनी प्रोटनले भनेको छ बिहीबार ब्राजिलमा साइन–अपको संख्या सामान्य दिनको तुलनामा १,२०० प्रतिशतले बढ्यो। एक्स को विकल्प ब्लुस्काईले शुक्रबार एक पोस्टमा आफ्नो प्लेटफर्ममा गतिविधिका लागि सबै समयको उच्च स्तर कायम राखेको बताएको छ।

मस्कले अक्टोबर २०२२ मा प्लेटफर्मको जिम्मा लिएदेखि, उनले यसको सामग्री–मोडरेशन संयन्त्रलाई महत्वपूर्ण रूपमा कमजोर बनाएका छन्। उनले ट्विटरको ट्रस्ट र सेफ्टी टीमका धेरै सदस्यहरूलाई निकालेर साइटका नियमहरू खुकुलो बनाएका छन्, निलम्बित खाताहरू पुनः स्थापन गरिदिएकाका छन् र अभियान विज्ञापनमा लगाइएको प्रतिबन्ध हटाएका छन्।

मस्कले आफ्नो प्लेटफर्मलाई आफ्नो स्वघोषित दक्षिणपन्थी राजनीति प्रवर्द्धन गर्न र अमेरिकामा पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको पुनः चुनावको लागि प्रयोग गरिरहेका छन्। ट्विटरले ट्रम्पका समर्थकहरूले ६ जनवरी २०२१ मा अमेरिकी क्यापिटल हिलमा हमला गरेपछि षड्यन्त्र सिद्धान्तहरू, गलत जानकारी र झूटा कुराहरूको लागि मुख्य स्थल बनेको ट्रम्पको खातालाई प्रतिबन्ध लगाएको थियो। मस्कले प्लेटफर्मको नाम एक्स राख्दै, प्लेटफर्म किनेको एक महिना पछि उक्त खातालाई पुनर्स्थापित गरेका थिए ।

मस्कले गत महिना ट्रम्पलाई समर्थन गरेको घोषणा गरेका छन् । उनले ट्रम्पलाई गलत वा भ्रामक बयानहरू दिन अनुमति दिइएको दुई घण्टाको प्रत्यक्ष संवादको पनि प्रत्यक्ष प्रसारण गरे।
प्रतिनिधि सभा सदस्य जेरी नाडलर (डेमोक्रेट–न्यूयोर्क) ले यस महिना प्रतिनिधि सभा न्यायिक समिति अध्यक्ष जिम जोर्डन (रिपब्लिकन–ओहायो) लाई उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसको अभियानका खातालाई फलो गर्ने प्रयोगकर्ताहरूले कठिनाई अनुभव गरेको रिपोर्ट गरेपछि प्लेटफर्ममा पक्षपातीताको दाबीहरूको अनुसन्धान गर्न आग्रह गर्दै पत्र पठाएका थिए । ह्यारिसलाई समर्थन गर्ने खाताहरूलाई स्प्याम भनेर लेबल गरिएको छ वा प्रतिबन्धित गरिएको छ।

“गम्भीर असत्यहरू र षड्यन्त्र सिद्धान्तहरू एक्समा मा सामान्य हुँदै गइरहेका छन्,” नाडलरले लेखेका छन्। “हाम्रो सामग्री संयमको डिग्री र विस्तारमा धेरै असहमति हुन सक्छ, तर म आशा गर्छु कि हामी कम्तिमा एक्स जस्ता प्रमुख प्लेटफर्ममा कार्यान्वयन दुवै पक्षका लागि निष्पक्ष हुनुपर्छ भन्ने कुरामा सहमत हुन सक्छौं।”