काठमाडौं, १५ भदौ । । भक्तपुरको बाल सुधारगृहमा एक बालकको मृत्यु र बालबालिका सुधारगृहबाट बाहिरिएको घटनामा सुधारगृह प्रशासनको लापरबाहीु देखिएको छ । इन्सेकको नेतृत्वमा विभिन्न संघसंस्थाका प्रतिनिधि सम्मिलित स्थलगत अध्ययन टोलीको प्रतिवेदनमा बाल सुधारगृहको सञ्चालन गर्ने संस्था युसेपको लापरबाही र प्रशासनको उदासीनताका कारण घटना भएको उल्लेख छ ।
सुधारगृह प्रशासनको बेवास्ताकै कारण समयमै उपचार नपाउँदा १८ वर्षीय कमल बस्नेतको मृत्यु भएको अध्ययन टोलीले निष्कर्ष निकालेको छ । अध्ययन टोलीले आज सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनमा ज्वरो र पिलोका कारण बिरामी भएका बस्नेतलाई समयमा नै उपयुक्त उपचारका लागि अस्पताल नलगिएका कारण उनको मृत्यु भएको उल्लेख गरिएको छ ।
होस्टल वार्डेनसँग औषधि मागेको र वार्डेनले निको नामको औषधि दिएर पठाएको र ०८० भदौ ३ गते बिहान ६ बजेतिर बालक अचेत अवस्थामा फेला परेपछि तुरुन्तै मध्यपुर थिमि नगरपालिका–३ गट्ठाघरस्थित नागरिक सामुदायिक अस्पतालमा लगिएको बालबालिकाले बताए, प्रतिवेदनमा भनिएको छ ।
सुधारगृह प्रशासनको लापरबाहीका कारण बालकको ज्यान गएको भन्दै भदौ ३ गते नै घटनाको निष्पक्ष छानबिन गर्नुपर्ने, दोषीलाई कारबाही गर्नुपर्ने र पीडित पक्षलाई क्षतिपूर्ति दिनुपर्ने माग गर्दै सुधारगृहमा रहेका बालकहरूले सुधारगृहभित्र र मृतकका आफन्तले सुधारगृह परिसरमा नाराबाजी गरेका थिए । सोही क्रममा प्रहरीसँगको झडपपछि सुधारगृहभित्र रहेका २२१ जना बालक सुधारगृहको पछाडिको ढोका फोडेर बाहिर निस्किएको इन्सेकले जनाएको छ ।
कारागार व्यवस्थापन विभाग मातहत रहेको र न्यूनतम सुविधाविहीन बालबालिकाका लागि शैक्षिक कार्यक्रम यूसेप नेपालको व्यवस्थापनमा मध्यपुरथिमि नगरपालिका–२ सानोठिमीमा सञ्चालित बाल सुधारगृहमा जिल्ला अदालत रामेछापको ०७७ जेठ २९ गतेको आदेशमा बस्नेत थुनामा रहेका थिए । बाल सुधारगृह प्रशासनले भदौ ३ गते बिहान ६ बजे बालकलाई मध्यपुर थिमि नगरपालिका–३ गट्ठाघरमा रहेको नागरिक सामुदायिक अस्पतालमा उपचारका लागि लगेकझ थियो । तर, अस्पतालमा पुर्याउनुअगाडि नै उनको मृत्यु भइसकेको अस्पताल प्रशासनले अनुगमन टोलीलाई जानकारी दिएको इन्सेकको भनाइ छ ।
अध्ययन टोली समस्या समाधानका लागि विभिन्न सुझाव पनि दिएको छ । बाल सुधारगृहका सम्बन्धमा दीर्घकालीन रूपमा बाल सुधारगृह व्यवस्थापनमा संलग्नहरूलाई अनुसन्धानको प्रक्रियामा ल्याउन, सुधारगृहभित्रको आन्तरिक व्यवस्थापनमा सुधार गर्न, भदौ ३ र ४ गतेको घटनाको निष्पक्ष र वस्तुनिष्ठ छानबिन गर्न, सुधारगृहमा क्षमताभन्दा बढी बालबालिका नराख्ने व्यवस्था गर्न र १८ वर्षभन्दा बढी उमेर पुगेकाहरूलाई सुधारगृहमा बालबालिकासँग नराख्ने व्यवस्था गर्नु जरुरी देखिएको छ ।
बाल सुधारगृहको सञ्चालनको जिम्मा सरकारले नै लिनुपर्ने र सुधारगृहलाई सुधारगृहकै रूपमा विकास गर्नु आवश्यक छ । बाल सुधारगृहभित्र कारागारकै जस्तो भित्री सत्ताको अन्त्य गर्ने र बालमैत्री व्यवस्थापनमा जोड दिनु आवश्यक छ,ू प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
सुधारगृहभित्र रहेका बालबालिकाको स्वास्थ्य परीक्षणको व्यवस्था नगरेको, मानसिक स्वास्थ्यमा हेरचाह नगरेको, खानपिन, खानेपानीको प्रबन्ध नगरेको र वृत्ति विकासका लागि कुनै पहल नगरेको जनाउँदै भदौ ४ गते सुधारगृहका बालबालिका आन्दोलित भएका थिए । सोही क्रममा सुधारगृह प्रशासनले कुनै सुनुवाइ नगरेपछि बालकहरूले सुधारगृहमा तोडफोड गरेका थिए ।
सो क्रममा भएको झडपमा परी नेपाल प्रहरीतर्फ ११ जना र सशस्त्र प्रहरीतर्फ आठ जना गरी १९ जना र १० जना बालकसमेत घाइते भए । घाइते बालकमध्ये रबरको गोली लागेका ९घाइतेका आफन्तको भनाइअनुसार एक जनाको अवस्था गम्भीर रहेको छ । उनको उपचार राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरको आईसीयूमा भइरहेको छ । घटनापछि बाहिर निस्केका २२१ जना बालकमध्ये अझै चारजना सम्पर्कमा नआएको प्रहरीले जनाएको छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्