काठमाडौं, २१ जेठ । । सरकारले तयार पारेको शव व्यवस्थापनसम्बन्धी नयाँ परिभाषाअनुसार कोरोना पोजेटिभ देखिए पनि कोरोना बाहेकका कारणबाट मृत्यु भएको स्पष्ट भएमा कोभिड १९ बाट मृत्यु भएको नमान्ने भएको छ । नया परिभाषा अनुसार कोभिड १९ को संक्रमणदेखि मृत्यु हुँदासम्म निको नभएका व्यक्तिलाई मात्र कोरोनाका कारण मृत्यु भएको मानिने भएको छ ।

यसैबीच कोभिड १९ का कारण मृत्यु भएका व्यक्तिहरुको शव व्यवस्थापनसम्बन्धी संक्षिप्त कार्यविधि २०७६ को संशोधन गरी सरकारले कोभिड १९ बाहेकका अन्य कारणबाट मृत्यु भएको स्पष्ट भएमा कोभिड १९ का कारणले मृत्यु भएको नमानिने नियम बनाएको छ ।

संशोधित कार्यविधिमा भनिएको छ, ‘‘ कोभिड १९ बाट मृत्यु भन्नाले कोभिड १९ का क्लिनिकल लक्षण तथा चिह्नहरु र प्रयोगशाला निदानका आधारमा सम्भावित वा पुष्टि भएका केशहरुलाई भन्ने बुझ्नुपर्छ । कोभिड १९ ले बिरामी भएदेखि मृत्यु हुँदासम्मको अवधिबीचमा निज पूर्णतः निको नभएको हुनुपर्छ ।

कोभिड –१९ बाहेकका कारणबाट मृत्यु भएको स्पष्ट भएमा कोभिड १९ कारणले मृत्यु भएको मानिने छैन ।’ विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्ड अनुसार बिरामीको कोभिड–१९ सँग कुनै पनि सम्बन्ध नभएको घटना चोटपटक बाट मृत्यु भएको पुष्टि भए मात्र कोभिड १९ का कारण मृत्यु नभएको मानिन्छ ।

शव व्यवस्थापनसम्बन्धी कार्यविधिमा के–के छ ?

कोभिड १९ रोग श्वासप्रश्वासबाट निस्कने छिटाहरुबाट, बिरामीसँगको प्रत्यक्ष सम्पर्कबाट र बिरामीले छोएको वस्तुसँगको अप्रत्यक्ष सम्पर्कबाट सरे पनि मृत शरीरको संसर्गबाट रोग सरेको प्रमाण फेला नपरेको कार्यविधिमा जनाइएको छ ।

संशोधित कार्यविधिमा कोभिड १९ का कारण मृत्यु भएका व्यक्तिको शव परम्परागत चलिआएका अन्त्येष्टि गर्ने स्थानमा विशेष सावधानी अपनाएर गर्न सकिने उल्लेख गरिएको छ । कोभिड १९ का कारण मृत्यु भएकाहरुको शव स्थानीय प्रशासनको समन्वयमा नेपाली सेनाले गर्नेछ ।

बेबारिसे व्यक्तिको कोभिड १९ का कारण मृत्यु भएमा उसको शवलाई भने गाड्ने कार्यविधिमा उल्लेख गरिएको छ । नयाँ कार्यविधिमा कोभिड १९ का कारण मृत्यु भएका व्यक्तिको शव शववाहन बाहेक खटमा बोक्न पनि पाउने व्यवस्था पनि गरिएको छ । ‘शववाहन नभएको स्थानमा शव बोक्न प्रयोग हुने साधन (खट) बोक्ने व्यक्तिले मृत शरीर नछुने गरी बनाउनु पर्दछ’ कार्यविधिमा उल्लेख गरिएको छ ।
कार्यविधिमा मृतकले प्रयोग गरेको लत्ताकपडा तातोपानी र साबुनमा भिजाएर धुने र घाममा सुकाएर पुनः प्रयोग गर्न सकिने पनि उल्लेख गरिएको छ ।

कोभिड १९ का बिरामीको घरमै मृत्यु भएमा परिवारका सदस्यले सजगता अपनाई अन्तिम संस्कारमा सहभागी हुन सक्ने कार्यविधि बनाइएको छ । जसमा बच्चा र ६० वर्ष माथिका व्यक्तिलाई सहभागी नगराउने भनिएको छ ।

अन्तिम संस्कार गर्ने स्थलमा कार्यरत व्यक्तिहरुलाई शवबाट कोभिड १९ को जोखिम हुँदैन भन्ने जानकारी गराउनुपर्ने पनि कार्यविधिमा उल्लेख छ ।

यस्तो छ कार्यविधि