काठमाडौं १ कात्तिक । बेन्जामिन नेतान्याहुले गाजा र लेबनानमा तीव्र बनाएको आक्रमणहरूले कमला ह्यारिसको चुनावी जतिलाई ठूलो चुनौती खडा गरिदिएको छ ।

डेमोक्र्याटहरूले चुनावको मुखमा मध्यपूर्वी मुद्दा दवियोस् भन्ने चाहन्थे

अक्टोबर १६, २०२४ : राष्ट्रपति जो बाइडेन र उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसले मध्यपूर्वमा भइरहेको हिंसा राष्ट्रपतिको चुनावको अन्तिम हप्ताहरूमा नर्चिर्कयोस् भन्ने आशा गरेका थिए । अमेरिकी अधिकारीहरू र चुनाव प्रचार सहयोगीहरूका अनुसार इजरायली सैन्य आक्रमणहरूले यसलाई लगभग असम्भव बनाएका छन् ।

प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले गाजा पट्टीमा बमबारीको नयाँ अभियान थालेका छन् र बेरुतमा हवाई आक्रमणसँगै लेबनानमा जमिनी आक्रमण अभियान शुरू गरेका छन् । यी आक्रमणको उद्देश्य हिजबुल्ला नामक आतङ्ककारी समूहलाई समाप्त गर्नु रहेको बताइएको छ। यस महिना इजरायलमा भएको क्षेप्यास्त्र आक्रमणको प्रतिक्रियामा नेतान्याहुले इरानका सैन्य संरचनाहरुमा तत्काल हमला गर्ने आदेश दिने आशंका गरिएको छ।

तीव्र गतिमा भएका यस्ता आक्रमणका घटनाले बाइडेन प्रशासनलाई उल्झनमा पारेको छ, जसका कारण अमेरिकाले पहिलोपटक लेबनानमा तुरुन्त युद्धविरामको आह्वान गरेको नौ दिन पछि अमेरिकी प्रस्तावलाई (नीति) उल्ट्याएर इजरायलले जमिन आक्रमण अभियान अघि बढाएको छ ।

यो अप्रत्याशित परिवर्तनले वाशिंगटनका युरोपेली र अरब सहयोगीहरूलाई अन्योलमा पारेको छ, जो अमेरिकालाई मध्यपूर्वको आफ्नो निकटतम सहयोगीलाई रोक्न दबाब दिइरहेका छन्। तर ह्वाइटहाउस प्रशासनका अधिकारीहरूले राजनीतिक रूपमा यस्तो संवेदनशील समयमा सार्वजनिक रूपमा कुनै झगडा नगर्न रुचि देखिएका छन्।

‘उनीहरू स्पष्ट रूपमा चुनाव अघि इजरायलका समर्थकहरूको प्रतिक्रियाबाट बच्नका लागि गाजा वा लेबनानको विषयमा नेतान्याहुसँग कुनै सार्वजनिक विवादबाट जोगिन चाहन्छन्’ बाइडेनका सहयोगी र ओबामा प्रशासनका पूर्व मध्यपूर्व वार्ताकार फ्रैंक लोवेनस्टीनले भने।

‘साथै, उनीहरू आफ्नो टिप्पणीले इजरायलको तर्फमा झुकेमा महत्त्वपूर्ण अरब–अमेरिकी भोट गुम्ने सम्भावनामा पनि संवेदनशील छन्’ उनले थपे।

हालका घटनाहरूमा अमेरिकी प्रशासनले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया आएकाहरूको जवाफमा वक्तव्यहरू जारी गरेको छ, जसमा लेबनानमा रहेको संयुक्त राष्ट्रका शान्ति सैनिकहरूमासिथ इजरायलको आक्रमणस गाजाको अल–अक्सा अस्पतालमा भएको घातक बमबारी, जसले नजिकैका शरणार्थी शिविरहरूलाई आगो लगाएर जलाइदियोस र उत्तरी गाजामा लगभग दुई हप्ता खाना नपुगेको संयुक्त राष्ट्रको प्रतिवेदन समेतले देखाउको छ । तर ती वक्तव्यहरू सावधानीपूर्वक संयमित रूपमा दिएर नेतान्याहुसँग कुनै तिखो मतभिन्नता देखाउन चाहेको छैन।

यसको पछिल्लो उदाहरण मंगलबार आयो, जब इजरायली मिडियाले विदेश मन्त्री एन्तोनी ब्लिंकेन र रक्षा मन्त्री लोइड अस्टिनले इजरायललाई गाजामा थप मानवीय सहायता पठाउन अनुमति दिन वा अमेरिकी सैन्य सहयोगमा सम्भावित प्रतिबन्धको सामना गर्न चेतावनी दिंदै गोप्य पत्रको सामग्री बाहिर आयो । पत्र खुलासा भएको केही घण्टाभित्र, ह्वाइट हाउस र विदेश विभागका प्रवक्ताहरूले यसलाई ‘धम्कीको रूपमा लिनु हुँदैन’ भनी स्पष्ट पारेका थिए र आगामी ३० दिनभित्र कुनै पनि कदम नचालिने बताए – कुनै पनि सम्भावित दण्डात्मक कारबाहीलाई चुनावपछि धकेलिएको छ। तिनीहरूले हतियार प्रतिबन्धको कुरा टेबलमा छ कि छैन भन्नेबारे भने बताउन अस्वीकार गरेका छन् ।

चुनावको अन्तिम हप्तामा मध्यपूर्वमा बढ्दो हिंसाको बाइडेन प्रशासनको ह्यान्डलिङको यो पहल बारे संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप र मध्यपूर्वका दुई दर्जनभन्दा बढी अधिकारीहरूसँग र ह्यारिसको चुनाव अभियानका अधिकारीहरुसँग गरिएको अन्तर्वार्तामा आधारित छ । । उनीहरूले देखाएको परिस्थिति एक अनौपचारिक ह्वाइट हाउसको धारणा जस्तो छ, जसले इजरायलको नेतृत्वलाई पछ्याउँदै एउटा बढ्दो क्षेत्रीय युद्धमा सामेल भइरहेको छ भने नेतान्याहुको कदममा सीमित मात्र प्रभाव पारेको छ। केहीले आफ्नो टिप्पणीबारे आफ्नो नाम बताउन चाहेनन् ।

युद्धको विस्तारले ह्यारिसको अभियानलाई चिन्तित बनाएको छ, जसले मृत नागरिकहरूको छविहरूलाई अरू राज्यहरूमा विजयको बाटो जटिल बनाएको छ, जहाँ ठूलो संख्यामा अरब–अमेरिकी र मुस्लिम समुदायको बसोबास छ।

ूयो ठूलो चिन्ता हो। यसले अन्ततः मानिसहरूलाई ुम कसैलाई पनि समर्थन गर्न सक्दिन, जो नरसंहारलाई समर्थन गर्छु भन्ने बनाउँछ,ू चुनाव अभियानलाई सल्लाह दिने एक व्यक्तिले भने।

इजरायलले गाजामा भएको आफ्नो सैन्य अभियानलाई नरसंहार भएको आरोपलाई अस्वीकार गर्दछ।

रेकर्ड कस्तो छ त ?
बाइडेन प्रशासनको भनाइ छ कि आलोचकहरूले लेबनानमा इजरायलको आक्रमणको मापन घटाउन, गाजामा मानवीय सहायता प्रवाह बढाउन र इरानसँगको पूर्ण युद्धलाई रोक्न उनीहरूले गरेका प्रयासहरूको प्रभावलाई कम आँकलन गर्छन्। अधिकारीहरू भन्छन् – नेतान्याहुलाई बेरुतमा बमबारी गर्नबाट रोक्न र इरानमा योजनाबद्ध आक्रमणलाई घटाउन उनीहरू निरन्तर काम गरिरहेका छन्, जसले परमाणु वा तेल सुविधाहरूमा हमला गर्ने सम्भावनालाई समेट्नसक्छ, जसले विश्वव्यापी अर्थतन्त्रलाई अस्थिर पार्न सक्छ।

‘हामीले मानवीय सहायता पुर्याउन हस्तक्षेप गरेको हाम्रो ट्रयाक रेकर्ड हेर्नुहोस्’ सविदेश विभागका प्रवक्ता म्याथ्यु मिलरले मंगलबार रिपोर्टरहरूसँग भने। ‘जब हामीले परिणामहरूलाई हाम्रो मापदण्डअनुसार देखेनौं, हामीले हस्तक्षेप गरेका छौं।’

तर प्रशासनको आफ्नै मूल्याङ्कन अनुसार, गाजामा पुगेको सहायता वसन्त ऋतुयता ५० प्रतिशतभन्दा बढीले घटेको छ। लेबनानमा बुधबार, इजरायली हवाई आक्रमण फेरि बेरुतको दक्षिणी उपनगर नजिकै पुनः सुरु भयो, जसले इजरायली सेनाले हिजबुल्लाद्वारा प्रयोग गरिएको भूमिगत हतियार भण्डारणस्थल भएको भनिएको स्थानलाई लक्षित गर्यो। लेबनानको दक्षिणी भागमा अन्य इजरायली आक्रमणहरूले नाबातियाको सरकारी भवनहरूमा क्षति पुर्याए, जसमा नगरप्रमुख सहित कम्तीमा ६ जनाको मृत्यु भएको छ।

इजरायली अधिकारीहरूले भन्छन् – लेबनानको लक्ष्यबारे संयुक्त राज्यसँग सम्झौता गर्ने योजना छैन, जहाँ सेप्टेम्बरको मध्ययता लडाइँले १,७०० भन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको छ र १२ लाख मानिस विस्थापित भएका छन्। ‘हामी लेबनानका सबै भागहरूमा, बेरुतमा पनि, हिजबुल्लालाई क्रूर रूपमा आक्रमण गर्ने अभिया जारी राख्नेछौं’ नेतान्याहुले भने।

इरानमाथिको आक्रमणका लागि लक्ष्यबारे कुनै अन्तिम निर्णय भएको छैन, इजरायली अधिकारीहरू भन्छन्, तर केही दिनमा आक्रमणको अपेक्षा गरिएको छ।

गाजामा, अधिकांश अमेरिकी अधिकारीहरूले दुई पक्षहरू वर्षको अन्त्यसम्म युद्धविराम–बंधक सम्झौतामा पुग्ने अपेक्षा नगरेको बताउँछन्। उक्त प्रक्रिया हमासको कैदी सटासाट र इजरायलले गाजा–मिस्रको सिमानामा आफ्ना सेना राख्ने विषय मागका रुपमा अघि सरेका कारण अवरुद्ध भएको छ।

यो समस्याले वर्तमान र पूर्व अधिकारीहरूलाई वाशिंगटनले कसरी यस्तो उल्झनबाट बच्न सक्थ्यो भन्ने सोच्न बाध्य बनाएको छ।

हालसालै विदेश विभागको इजरायल–फिलिस्तीनी मुद्दाहरू हेर्ने उच्च धिकारीले आफ्नो पदबाट राजीनामा दिएका एन्ड्र्यु मिलरले भने, संयुक्त राज्य इजरायलका विस्तार गरिएका कारबाहीहरूलाई बुझ्नुअघि नै समर्थन गर्न हतार गरेको थियो।
तर समर्थन जित्न कठिन भएको छ किनकि इजरायलको सैन्य अभियान अमेरिकी समर्थनसँगै तीव्र भएको छ।

इजरायली अधिकारीहरूले यी आक्रमणहरू अर्को अक्टोबर ७ लाई रोक्न आवश्यक भएको बताउँछन्। सन् २०२३ मा सोही दिन हमास नेतृत्वका लडाकूहरूले इजरायलमा १,२०० जनालाई मारेका थिए र २५० भन्दा बढीलाई अपहरण गरेका थिए। अमेरिकी राजनीतिक पात्रोले युद्धको अनुक्रममा कुनै भूमिका नखेलेको एक इजरायली अधिकारीले द वाशिंगटन पोस्टलाई बताए। ‘हमलाको कार्यतालिका पूर्णतया सैन्य अभियान परिचालन विचारधाराद्वारा निर्धारित गरिन्छ, अरू केहीेले होइन’ उनले भने।

असफल युद्धविराम

लेबनान र गाजामा शत्रुता अन्त्य गर्ने एक वर्षको असफल प्रयासहरूका बाबजुद, अमेरिकी अधिकारीहरूले गत महिना न्यूयोर्कमा भएको संयुक्त राष्ट्र महासभाको समयमा आफ्नो अन्तिम उत्कृष्ट अवसर देखेका थिए।

बाइडेनका दूत अमोस होचस्टाइनले सेप्टेम्बर २६ मा बेरुतमा लेबनानी वार्ताकारहरूसँग बिहानको प्रारम्भिक घण्टामा फोन कुराकानी गरिरहेका थिए, उनले न्यूयोर्कमा इजरायली अधिकारीहरूसँग युद्धविराम वक्तव्यको भाषासम्बन्धी परामर्श गरेका थिए।

अन्ततः, अमेरिकी र फ्रेन्च अधिकारीहरूले इजरायली र लेबनानी प्रतिनिधिहरूबाट पर्याप्त सकारात्मक संकेत प्राप्त गरेपछि युद्धविरामका लागि २१ दिने शत्रुता रोक्न संयुक्त अमेरिकी–फ्रेन्च वक्तव्य जारी गरे। अमेरिकी अधिकारीहरूले उक्त वक्तव्यलाई रिपोर्टरहरूलाई ब्रेकथ्रु’ भनेर प्रचार गरेका थिए। बाइडेनको आन्तरिक सर्कलमा रहेका आशावादीहरूले लेबनानमा भएको युद्धविरामले गाजामा पनि शत्रुता अन्त्यको ढोका खोल्न सक्ने विश्वास गरेका थिए, जसले चुनावअघि नै द्वन्द्वलाई अन्त्य गर्न सक्थ्यो।

कूटनीतिज्ञहरूले सम्भावित संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदको प्रस्तावको विवरणहरूमा छलफल गरे, जसमा युद्धविराम’ वा ‘ट्रुस’ मध्ये कुन शब्दहरू समावेश गर्नुपर्छ भन्नेमा बहस गरियो, एक पश्चिमी कूटनीतिज्ञले भने।

यस्तैमा नेतान्याहुले आफ्ना सशस्त्र सेनालाई पूरा शक्तिले लडाईं जारी राख्न’ निर्देशन दिए, जसले अमेरिकी अधिकारीहरूलाई लज्जित बनायो, जसले प्रधानमन्त्रीका शीर्ष सहायक रोन डर्मरलाई युद्धविराम छलफलहरूको समर्थनमा वक्तव्य जारी गर्न दबाब दिएका थिए।

फ्रान्सेली र लेबनानी अधिकारीहरूले विभिन्न पक्षहरू युद्धविराममा प्रवेश गर्न नजिक रहेको विश्वास गरे भने अमेरिकी अधिकारीहरूले हिजबुल्ला र इजरायली सेना आन्दोलनका नियमहरूमा भिन्नताका कारण सम्झौता कार्यान्वयन हुन केही दिन लाग्ने बताए।

त्यसपछि सेप्टेम्बर २७ मा, इजरायली एफ–१५ लडाकू जहाजहरूको समूहले बेरुतको दक्षिणी उपनगरमा रहेको एक भवनमा दर्जनौं बमहरू खसाल्यो, जसले हिजबुल्ला नेता हसन नस्रल्लाह र उनका शीर्ष सहयोगीहरूलाई मार्‍यो। यो आक्रमणले इजरायलका सबैभन्दा क्रुर शत्रुमध्ये एकलाई समाप्त गर्‍यो, जो लेबनानको प्रमुख राजनीतिक र सैनिक व्यक्तित्व थिए। यसले अमेरिकी–फ्रान्स युद्धविराम प्रस्तावको सम्भावना पनि समाप्त गरिदियो।

‘सबै कुरा हावामा उड्यो,’ एक पश्चिमी कूटनीतिज्ञले भने।

अर्को चरण

हिजबुल्लाको नेतृत्वलाई समाप्त पार्न सफल भएपछि नेतान्याहुले अक्टोबर १ मा लेबनानको भौतिक संरचना नष्ट गर्न जमिनी आक्रमणको अनुमति दिए।

एक टेलिभिजन सम्बोधनमा, नेतान्याहुले लेबनानी जनतालाई हिजबुल्लालाई हटाउन वा गाजाको भाग्य भोग्न चेतावनी दिए, जहाँ स्थानीय स्वास्थ्य अधिकारीहरूका अनुसार ४२,००० भन्दा बढी प्यालेस्टिनीहरू मारिएका छन्। “लेबनानलाई खाडलमा जानबाट जोगाउन तपाईंहरूसँग अवसर छ,” नेतान्याहुले भने।

व्यक्तिगत रूपमा, प्रशासनका अधिकारीहरू आक्रोशित थिए र नेतान्याहुको धम्कीले लेबनानको विभाजित समाजलाई आक्रमणको विरुद्धमा एकताबद्ध गर्ने जोखिम रहेको बताए। “उनी एक अविश्वसनीय रूपमा दोषपूर्ण सन्देशवाहक हुन्,” एक वरिष्ठ अमेरिकी अधिकारीले भने।

तर बाइडेन र उनका शीर्ष सल्लाहकारहरूले हिजबुल्लाको कमजोरीलाई लेबनानको राजनीति पुनःआकार दिन र नयाँ राष्ट्रपति नियुक्त गर्ने अवसरका रूपमा उपयोग गर्न सकिने नेतान्याहुको प्रस्तावमा सहमति जनाए। सीमित आक्रमणलाई ब्लिंकेन, होचस्टाइन, अस्टिन, मध्यपूर्व संयोजक ब्रेट म्याकगर्क र ह्वाइट हाउसका राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सुलिभानले समर्थन गरेका थिए, यस मामिलासँग परिचित अधिकारीहरूले भने।

तर अरू इजरायली वाचाहरूझैं, यो अभियान विस्तार भयो, जसमा नागरिक हताहत भएका सहर र गाउँहरूमा समेत ठूलो बमबारी गरियो, ती घटनाको अमेरिकी अधिकारीहरूले कडा विरोध गरेका छन्।

विश्लेषकहरूले लेबनानमा संयुक्त राज्य अमेरिका र इजरायलका उच्च लक्ष्यहरू बाइडेनको कार्यकाल समाप्त हुनु अघि नै हासिल हुनेमा शंका व्यक्त गरेका छन्।

‘त्यो पूरा गर्न पर्याप्त समय बाँकी छैन जस्तो लाग्छ’ पूर्व विदेश विभाग अधिकारी एन्ड्र्यु मिलरले भने। “कमसेकम नयाँ राष्ट्रपतिको सपथससम्म सम्भव देख्न सक्नुहुन्छ, तर त्यो पनि अत्यन्त कठिन हुनेछ।”