संघीय अभियोजनकर्ताहरू भन्छन् कि रुसले एउटा अमेरिकी मिडिया कम्पनीलाई रकम दिएको थियो, जसले बिनी जोन्सन, टिम पुल र डेभ रुबिन जस्ता सामाजिक मिडिया प्रभावशालीहरूले प्रो–क्रेमलिन सन्देशहरू प्रचार गर्न सहयोग पुर्‍याएका थिए।

सन् २०२२ को शुरुमै क्यानडाबाट आएका लरेन चेन र लियाम डोनोवन नामक एक युवा जोडीले टेनेसीमा एउटा नयाँ कम्पनी दर्ता गराए, उनीहरुले टेनेट मिडिया नामक सामाजिक मिडिया आउटलेट स्थापना गर्‍यो।

नोभेम्बर २०२३ सम्ममा, तिनीहरूले प्रमुख कन्जरभेटिभ सोसल मिडिया स्टारहरूलाई टेनेटको प्लेटफर्ममा मूल सामग्री पोस्ट गर्न एकत्रित गरेका थिए, जसमा बिनी जोन्सन, टिम पुल र डेभ रुबिन जस्ता नामहरू पनि समावेश थिए। त्यसपछि यो साइटले सयौं भिडियोहरू पोस्ट गर्न थालेको थियो – जसले राजनीतिक टिप्पणी र चुनावी धाँधली, कोभिड–१९, आप्रवासीहरू र रुस–युक्रेन युद्ध जस्ता षड्यन्त्र सिद्धान्तहरूलाई पनि समेटेको थियो – जो युट्युबदेखि टिकटक, एक्स, फेसबुक, इन्स्टाग्राम र रम्बलसम्मको सोसल मिडिया प्लेटफर्ममा प्रचार गरिएको थियो।

अहिले संघीय अभियोजनकर्ताहरूले भन्छन्, यो सबै एक गुप्त रूसी प्रभाव अपरेसन थियो। बुधबार न्याय विभागले दुई रुसीलाई यो योजनामा ​​​​–१० मिलियन भुक्तानी गर्न मद्दत गरेको आरोप लगायो, जसको उद्देश्य ती स्टारहरूको माध्यमबाट क्रेमसिलनमैत्री सन्देशहरू फैलाउनु थियो।

यो खुलासाले क्रेमलिनको दीर्घकालीन अमेरिकी जनमतलाई आकार दिने प्रयास र रुसको भू–राजनीतिक लक्ष्यहरूलाई प्रवर्द्धन गर्ने प्रयासको बढ्दो जटिलतालाई झल्काउँछ, जसमा अमेरिकी गुप्तचर मूल्यांकनअनुसार, पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड जे. ट्रम्पलाई नोभेम्बरको निर्वाचनमा समर्थन गर्ने प्रयास समावेश छ।

सन् २०१६ र २०२० मा, रुसले अमेरिकी दर्शकहरूका बीचमा इन्टरनेट ट्रोल्स, नक्कली खाता र बोट फर्महरू प्रयोग गरेको थियो, जसको सफलताको विषयमा बहस भइरहेको छ। यस हप्ताको अभियोगले देखाएको अपरेसनले पहिले नै स्थापित भएका सामाजिक सञ्जाल इन्फुलेन्सरहरूलाई उपयोग गर्नको लागि ध्येय परिवर्तन गरेको देखाउँछ, जसले टेनेटको यूट्यूब च्यानलमा मात्र १६ मिलियन भ्युजहरू बटुलेको थियो।

धेरैजसो दर्शकहरूलाई, र इन्फुलेन्सरहरूलाई जस्तै, थाहा थिएन कि यो सबै कृत्यका लागि रुसले पैसा दिइरहेको थियो।

‘इन्पुलेन्सरहरुले आफ्ना दर्शकहरूसँग विश्वासको स्तर पहिले नै बनाइसकेका हुन्छन्’ जो लुकिटो, टेक्सास विश्वविद्यालयमा पत्रकारिता अध्यापन गर्ने प्राध्यापकले भने, ‘यदि कुनै जानकारी प्रभावकारी(इन्फुलेन्सर)को मुखबाट आउँछ भने, त्यो धेरै नै विश्वसनीय लाग्छ।’

यो अभियोग — जसले देशको दक्षिणपन्थी मिडिया पारिस्थितिक तन्त्रमा झड्का दियो — यसले राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको रुस र रिपब्लिकन पार्टीको एक महत्वपूर्ण हिस्साबीचको बढ्दो विचारधारात्मक मेलमिलापलाई पनि उजागर गर्यो, विशेषगरी ट्रम्पको राजनीतिक शक्तिमा उदय पछि अवस्थालाई।

रुसले अमेरिकी राजनीतिक स्पेक्ट्रमको दुबै ध्रवको विभाजनलाई लामो समयदेखि शोषण गर्न खोजेको छ, तर विवादास्पद दक्षिणपन्थी आवाजहरूले यसको आफ्नै प्रचारको लागि प्रशस्त सामग्री उपलव्ध गराएका छन्, विशेष गरी बाइडेन प्रशासनको आलोचना गर्दा वा अमेरिकी विदेश नीतिको, विशेषगरी युक्रेन युद्धलाई समर्थन गर्ने मामिलामा।

बुधबार अनावरण गरिएको अभियोगको परिणामस्वरूप भएको संघीय अनुसन्धान रूसी गलत सूचना, निर्वाचन हस्तक्षेप र साइबर आक्रमणहरूको सामना गर्नको लागि सरकारको व्यापक प्रयासको यो एक हिस्सा हो, जसको पहिलो रिपोर्ट न्यूयोर्क टाइम्समा छापिएको थियो । प्रशासनका अधिकारीहरूले यो प्रयासले थप अभियोगहरू निम्त्याउन सक््ने बताएका छन् ।

अभियोगमा विवरण गरिएको छ कि रुसले टेनेटलाई देशको राजनीतिक वार्तालापमा एक खेलाडी बनाउन कुन हदसम्म प्रयास गरेको थियो, यतिसम्म कि उसले पैसा दिएको तथ्य लुकाउन सफल भएको थियो ।

त्यसमा टर्की, संयुक्त अरब इमिरेट्स र मौरिटानियाजस्ता देशहरूमा सेल कम्पनीहरू मार्फत रुसबाट कम्तीमा ९.७ मिलियन डलर स्थानान्तरण भएका समेत समावेश थियो। ती भुक्तानीहरूले अक्टोबरदेखि अगस्टसम्म कम्पनीको आम्दानीको ९० प्रतिशत हिस्सा बनाएको अभियोग पत्रमा दावी गरिएको छ ।
अहिलेसम्म अभियोजनकर्ताहरूले श्रीमती चेन र श्री डोनोभनलाई अभियोग लगाएका छैनन्। उनीहरू कहाँ छन् भन्ने स्पष्ट छैन, र उनीहरूले टिप्पणीको लागि गरिएको अनुरोधमा प्रतिक्रिया दिएका छैनन्। अभियोगले यो पनि नोट गरेको छ कि न त उनीहरू न त टेनेटले विदेशी सरकारको प्रतिनिधि रूपमा दर्ता गराएका थिए, जसलाई विदेशी एजेन्टहरू दर्ता ऐन (ँब्च्ब्) भनेर चिनिन्छ।

टेनेटका प्रभावकारीहरूले आफूलाई रूसी ठगीको शिकार भएको बताउँदै आएका छन् र कहिलेकाहीं उनीहरुले संघीय अनुसन्धानको निन्दा गरेका छन्। उनीहरूले रुसबाट कुनै निर्देशन नलिएकोमा जोड दिएका छन्, यद्यपि अभियोगले कम्पनीका प्रायोजकहरूले विशेष कथाहरू फैलाउन गरेका विभिन्न प्रयासहरूको विवरण दिएको छ, जसमध्ये केही सामग्रीमा त्यस्तो देखा परेको थियो।

‘रूसीहरू र अन्य विदेशी खेलाडीहरूले यसलाई दशकौंसम्म प्रभाव अपरेसनहरूको स्रोत लुकाउन प्रयोग गरेका छन्’ उनले अगाडि भनिन्। ‘यस अवस्थामा, तिनीहरूले पहिले नै ‘रेज बाइट’ मा संलग्न भइरहेका प्रभावकारीहरूलाई छाने, जसले हाम्रो समाजमा पहिले नै रहेका विभाजनहरूलाई क्लिकको माध्यमबाट शोषण गरेका थिए।’

रूसी पैसाको साथमा, टेनेटले आफ्ना केही प्रभावकारीहरूलाई पक्कै राम्रो पारिश्रमिक दिएको थियो। अभियोगअनुसार, शीर्ष तीन प्रभावकारीहरूलाई कम्तीमा ८.७ मिलियन डलर भुक्तानी गरिएको थियो, जसको नाम उल्लेख गरिएको थिएन, तर उनीहरू सम्भवतः अभियोगमा सामाजिक सञ्जालमा रहेका अनुयायीहरूको संख्या जस्ता विवरणहरूका आधारमा श्री रुबिन, श्री पूल र श्री जोन्सन हुन् ।

अभियोगअनुसार, श्री रुबिनले टेनेटको यूट्यूब च्यानलमा हप्तामा चारवटा भिडियो उत्पादन गर्न ४,००,००० डलर प्रति महिना र १,००,००० डलर साइनिङ बोनस प्राप्त गरेका थिए। श्री पूलले साप्ताहिक रूपमा उत्पादन गर्ने प्रत्येक भिडियोको लागि १,०,००० डलर पाएका थिए।

यी सम्झौताहरूले ती तीनजनालाई ‘फोर्ब्सको टप क्रियटर्स २०२३’ सूचीमा रहेका केहीको समान तलबको स्तरमा राखेको थियो । यद्यपि श्री पूलले शुक्रबार ‘द बेन शापिरो शो’ मा आफ्नो पारिश्रमिकलाई सामान्य भएको चित्रण गरेका थिए।

सम्झौताका सर्तहरू अनुसार, प्रभावकारीहरूले टेनेटको कामबाहेक अन्य सामग्रीहरू पनि उत्पादन गर्न पाउँथे।

यसबारेमा श्री जोन्सनका प्रतिनिधिले टिप्पणी गर्न अस्वीकार गरे, तर टेनेटसँगको उनको सम्झौताका बारेमा केही विवरण उपलब्ध गराए। तर एक्स मा, श्री जोन्सनले आफूलाई ‘स्वतन्त्र ठेकेदारूको रूपमा कार्य गरेको बताए, जसलाई उनले ‘एक मानक, हातको–लम्बाई सम्झौता’ बताए, जुन पछि समाप्त गरिएको थियो।

श्री रुबिन, जो यूट्यूब र ब्लेज मिडिया, यी दक्षिणपन्थी मिडिया कम्पनीमा राजनीतिक कुराकानीको शो ‘द रुबिन रिपोर्ट’का सिर्जनाकर्ता र होस्ट हुन्, उनले अनलाइन पोस्टमा बताए कि उनलाई टेनेट र रुस बीचको सम्बन्धका बारेमा कुनै जानकारी थिएन।

श्री पूलले पनि त्ययसै भनेका थिए, जसले श्री ट्रम्पको निर्वाचन धाँधली षडयन्त्रलाई बढावा दिएका छन् र आफ्नो लोकप्रिय अनलाइन शोमा युक्रेनलाई ‘शत्रु’ को रूपमा चित्रण गरेका छन्। एक्स मा आफ्नो प्रतिक्रिया दिंदै उनले पुटिनलाई एक दरो गाली गरेका थिए। बिहीबार उनले भने एफबीआईले उनलाई ‘स्वेच्छिक अन्तर्वार्ता’ को लागि निम्तो दिएको थियो र उनले अनुसन्धानमा सहयोग गर्नेछन्।

अभियोजनकर्ताहरूले बुधबार दुई जना रुसीहरू, कोस्टियान्तिन कालाश्निकोभ र एलिना अफानास्येभालाई FARA र मनी लन्डरिङ विरोधी कानुनहरूको उल्लङ्घन गरेको आरोप लगाएका छन्। ती जोडी RT, रूसी ग्लोबल टेलिभिजन नेटवर्कका कर्मचारीहरू हुन्।

अभियोगको बारेमा टिप्पणी गर्न गरिएको अनुरोधको जवाफमा, नेटवर्कले व्यङ्ग्यात्मक रूपमा प्रतिक्रिया दियो। ‘हामी अमेरिकी न्याय विभागका अभियोगहरूलाई बिहानको खाजा बनाउँछौं’ यसको बयानमा भनिएको छ। ‘ प्रायः, धेरै खट्टा क्रीमको साथ।’

टेनेटका सह–संस्थापक ३० वर्षीय श्री डोनोभन, टेनेसीको कर्पोरेट रेकर्डमा ‘रोमिङ यूएसए कर्पोरेशन’ का संस्थापकको रूपमा देखा परेका छन्, जसले पछि टेनेट सिर्जना गरेका थिए। एक्स को उनको खातामा, जुलाईदेखि कुनै सन्देशहरू पोस्ट गरिएको छैन, उनलाई टेनेटका अध्यक्षको रूपमा चिनाइएको छ । जसले उनका पोस्टहरू साझा गरेका थिए, त्यसो गर्नेहरुमा एक्स का मालिक एलन मस्क पनि थिए।

टेनेटले बुधबारदेखि नै आफ्नो अपरेसन बन्द गरेको देखिन्छ। यूट्यूबले बिहीबार साँझको एक बयानमा, यसको प्लेटफर्ममा टेनेटको खाता र श्रीमती चेनसँग सम्बन्धित चार अन्य खाता हटाएको जनाएको छ।

श्रीमती चेन, जसले श्री डोनोभनसँग विवाह गरेकी छिन् र उनी ३० वर्षकी छिन्, मार्च २०२१ देखि फेब्रुअरी २०२२ सम्म आरटी मा काम गर्थिन्। आरटीको वेबसाइटले अझै पनि उनलाई यूट्यूबरको रूपमा चिनाउने गर्छ, त्यो वेवसाइटलाई ूसबैभन्दा धेरै चासोू भएका विषयहरू जस्तै डेटिङ संस्कृति, पारिवारिक मूल्यहरू, व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, लैङ्गिक समानता र जातीयतासँग सम्बन्धित मुद्दाहरू समावेश रहेको भनिएको छ।

उनी ब्लेज मिडियामा पोडकास्टहरू उत्पादन गर्थिन् र चार्ली किर्कले चलाएको दक्षिणपन्थी संगठन ‘टर्निङ पोइन्ट यूएसए’का लागि योगदानकर्ता(कन्ट्रिव्युटर)को रूपमा काम गर्थिन्। यस हप्ताा श्री किर्कको साइट र ब्लेज मिडियामा उनका प्रोफाइलहरू गायब भएका छन्। एक्स मा भने उनको खाता, अझै सक्रिय छ, जसमा करिब ६,००,००० फलोअरहरू छन्।

ब्लेज मिडियाका प्रमुख कार्यकारी टायलर कार्डनले एक बयानमा बताएका छन्, ‘लरेन चेन एक स्वतन्त्र एजेन्ट थिइन्, उनको सम्झौता समाप्त गरिएको छ।’

कम्तिमा दुई प्रभावकारीहरूको लागि, टेनेटसँग सामेल हुने प्रस्तावले यति उदार सम्झौताहरूको उत्पत्तिबारे चिन्ता बढाएको थियो।

अभियोगले उनीहरूले कम्पनीका समर्थकहरूलाई कसरी प्रश्न गरेका थिए भन्ने विवरण दिएको छ। जवाफमा, श्री कालाश्निकोभ र श्रीमती अफानास्येभाले श्रीमती चेन र श्री डोनोभनसँग मिलेर युरोपेली बैंकर एडुआर्ड ग्रिगोरियनको प्रोफाइल पृष्ठ प्रस्तुत गरेका थिए, जो वास्तवमा काल्पनिक व्यक्ति थिए।

उनीहरूले बैंकरको रूपमा प्रस्तुत गर्ने कसैसँग फोन कलको पनि व्यवस्था गरे। त्यसबाट देखिन्तछ कि कुनै पनि चिन्ताहरूलाई सान्त्वना दिन पर्याप्त थियो।

‘यो खेदजनक छ कि यी प्रभावकारीहरूले यति थोरै उचित मेहनत गरेका थिए’ श्रीमती जन्कोविकले बताइन्। ‘जब केही कुरा यति राम्रो देखिन्छ, कि यो सत्य हुन गाह्रो हुन्छ — यस अवस्थामा, तपाईले पहिले नै उत्पादन गरिरहेको सामग्रीको लागि प्रति भिडियो १,००,००० डलर पाउनु — सम्भवतः यो वास्तविक देखिंदैन।’

टेनेटमा काम गर्ने अर्का व्यक्ति टेलर ह्यान्सन हुन्, जसले ६ जनवरी, २०२१ मा अमेरिकी क्यापिटल हिलमा भएको हिंसाका क्रममा अश्ली बाबिटालाई गोली लाग्दाको दृश्यलाई फिल्म गरेका थिए भन्ने कुरामा प्रसिद्ध छन्।

वर्षौंदेखि, उनले आफ्नो फुटेजको लाइसेन्स लिए, ब्रान्डेड सामग्रीहरू बेचेको र समर्थकहरूबाट चन्दा मागेर आर्थिक कठिनाईसंग संघर्ष गरेका थिए, जसले गर्दा एक्स मा १,७०,००० भन्दा बढी अनुयायीहरू बनाउन फल भएका थिए ।

जब टेनेटले उनलाई गत वर्ष द्वैमासिक तलबमा काम गर्ने अवसरको प्रस्ताव गर्यो, उनले त्यो मौका तत्काल छोपेको बताए। टेनेटले श्री ह्यान्सनका प्रोड्युसरका रुपमा पनि नियुक्त गरेको थियो र उनको ट्राभल खर्चहरू पनि व्यहोरेको थियो।

‘मलाई पूर्ण स्वायत्तता थियो, र कुनै कम्पनीसँग काम नगर्नुमा कुनै कारण छैन जसले उनलाई पूर्ण स्वायत्तता दिन्छ’ श्री ह्यान्सनले बताए। ‘मसँग कहिल्यै पनि यति स्वतन्त्रता थिएन।’

टेनेटले कसरी पैसा कमाउँछ भनेर तिमीले कसरी सोच्यौ भनेर प्रश्नमा उनले भने ‘दाता।’

यूनिभर्सिटी अफ टेनेसी, नक्सभिलको पत्रकारिता प्राध्यापक मार्टिन जे. रिडल, जसले सामाजिक सञ्जालमा गलत जानकारी प्रसारको अध्ययन गर्छन्, उनले भने टेनेटको घटनाले अमेरिकी राजनीतिक प्रणालीमा नियामक कमजोरीहरूलाई पर्दाफास गरेको छ ।

जबकि संघीय निर्वाचन आयोगसँग टेलिभिजन र रेडियो विज्ञापनहरूको लागि कडा नियमहरू भएको सार्वजनिक छन्, भुक्तान गरिएका सामाजिक सञ्जाल प्रभावकारीहरूका लागि त्यस्ता कुनै प्रतिबन्धहरू छैनन्।

परिणामस्वरूप एउटा ठूलो खाडल देखा परेको छ — जसलाई रसियाले शोषण गरेको देखिन्छ।

‘प्रभावकारीहरू केही समयदेखि छन्’ श्री रिडलले भने, ‘तर तिनीहरूको सञ्चार वरिपरि केही नियमहरू छन्, र राजनीतिक भाषणलाई कुनै पनि रूपमा नियमन गरिएको छैन।’

: न्यूयोर्क टाइम्सबाट

निको ग्रान्ट र किट्टी बेनेटले यो रिपोर्टिङमा योगदान गरेका छन्।

स्टीवन ली मायर्सले सान फ्रान्सिस्कोबाट गलत सूचना र भ्रामक जानकारीको बारेमा रिपोर्टिङ गर्छन्। उनले १९८९ मा द टाइम्समा सामेल भएदेखि मस्को, बगदाद, बेइजिङ र सोललगायत संसारभरिबाट रिपोर्ट गरेका छन्।

केन बेन्सिन्जरले दि टाइम्सका लागि दक्षिणपन्थी मिडिया र राष्ट्रिय राजनीतिक अभियानहरूको बारेमा रिपोर्ट गर्छन्।

जिम रुटनबर्ग द टाइम्स र द न्यूयोर्क टाइम्स म्यागजिनका लेखक हुन् र उनी प्रायः मिडिया र राजनीतिका बारेमा लेख्छन्।