काठमाडौं, १५ माघ ।

चालु आर्थिक वर्षको पछिल्लो छ महिनामा आयात र निर्यात दुवै घटेको भन्सार विभागको तथ्याङ्क छ । गत आर्थिक वर्ष २०७८÷०७९ मा ९ खर्ब ९९ अर्ब ३४ करोड रुपैयाँ बराबरको आयात भएको थियो । गत वर्षको तुलनामा चालु आर्थिक वर्ष २०७९÷८० मा आयात २०.६८ प्रतिशतले घटेको विभागको तथ्यांक छ । यसैगरी, २०७८÷७९ मा १ खर्ब १८ अर्ब ८५ करोड बराबरको निर्यात भएको थियो । गत वर्षको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षमा निर्यात पनि ३२.०१ प्रतिशतले घटेको छ । सो अवधिमा मुलुकको व्यापार घाटा ७ खर्ब ११ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । जुन, गत वर्षको सोही अवधिको तुलनामा १९.१५ प्रतिशतले कम हो । देशको आर्थिक क्षेत्रको नकरात्मक परिसूचकलाई सुधार गर्न उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले आफू मातहतका महानिर्देशक, सचिव र विभागीय प्रमुखहरुलाई निर्देशन दिएका छन् । एक कार्यक्रममा बोल्दै अर्थमन्त्री पौडेलले शीर निहुराएर बोल्नुपर्ने ठाउँमा आइपुगेको बताउदै भन्सार बिन्दुबाट परिचालन हुने सन्दर्भमा समेत लक्ष्य प्राप्त हुन नसकेको बताए । भन्सारको क्षेत्रमा पौडेलले गत वर्षको तुलनामा १६ प्रतिशतले पछाडि परेको बताए । देशको आर्थिक क्षेत्रमा भएको काम र प्रगतिप्रति गम्भिर बन्दै कार्यक्षमतालाई प्रभावकारी बनाएर लक्ष्य प्राप्त गर्न उनले बताए ।

विभागले पछिल्लो ६ महिनामा ७ खर्ब ९२ अर्ब ६६ करोड रुपैयाँ बराबरको आयात भएको जनाएको छ । सोही अवधिमा ८० अर्ब ८० करोड रुपैयाँको सामान निर्यात भएको छ । गत वर्षको पहिलो ६ महिनाको व्यापार घाटा ८ खर्ब ८० अर्ब ४९ करोड रुपैयाँ थियो । इन्धन तथा विलासिताका वस्तुको आयात पनि अस्वाभाविक रूपमा बढेको छ । यो अवधिमा डिजेल सबैभन्दा बढी अर्थात् ६ महिनामा ७० अर्ब १० करोडको आयात भएको छ । ३३ अर्ब ५३ करोडको पेट्रोल आयात भएको छ । विलासिताकै वस्तुको सूचीमा रहेको सुन पनि अस्वाभाविक रूपमा ६ महिनामा २९ अर्ब २० करोडको सुन आयात भएको विभागको तथ्यांक छ । सुनको प्रतितोला एक लाख रुपैयाँभन्दा बढी छ । मूल्यवृद्विका कारण आयात भएको एकाथरीले बताउदै आएका छन् । विदेशी मुद्राको सञ्चिति घट्दै गएपछि सरकारले गत वैशाख १३ देखि मदिरा, तास, महँगा मोबाइल, टीभी, मोटरसाइकललगायत १० वस्तुको आयात बन्देज गरेको थियो । मुद्रा सञ्चितिमा झिनो सुधार आएपछि गत मंसिर मसान्तदेखि भने आयात खुला गरेको थियो । अर्थमन्त्री पौडेलले बजार र विभागको तथ्यांकमा मेल नखाएको बताए । वस्तु आयातमा प्रतिबन्ध भएर हो या पूववर्ती निर्णयको प्रभावका कारण वा मागको कमीले पो हो कि भन्दै उनले सम्बद्व संस्थालाई कार्यसम्पादनबाट उम्कन नमिल्ने बताए । पौडेलले यसको सुधारका लागि निर्ममतापूर्वक शक्तिका साथ प्रस्तुत हुनुपर्नेमा जोड दिए ।

विलासिताको वस्तु आयात बन्देज हुँदा आयातमा केही सुधार आयो । तर, निर्यात भने घट्न पुगेको छ । स्वदेशी उत्पादन बढ्न नसक्दा कृषि उपजको आयात पनि बढेको छ । सरकारले तुलनात्मक लाभका वस्तुबाट फाइदा लिने घोषणा गरेकोमा यो काम पनि पर्याप्त हुन सकेको छैन । करिब १ सय ४१ मुलुकसँग वैदेशिक व्यापार हुन्छ । तर साढे २ दर्जन मुलुकसँग मात्रै रहेको व्यापार नाफा पनि नगण्य रूपमा रहेको विभागको तथ्यांक छ । फलस्वरुप, व्यापारघाटा पनि बढ्दै गएको स्थिती छ । प्रधानमन्त्री एवम् नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले देशको अर्थतन्त्र विशिष्ट एवम् यसका परिसूचक चिन्ताजनक अवस्थामा रहेको बताएका छन् । प्रधानमन्त्री प्रचण्डले अहिले सरकारले मन्त्रिपरिषद्को पहिलो बैठकमा नै निजी र सहकारीमार्फत आर्थिक क्षेत्रको सुधारका लागि दिशानिर्देश गरेको बताए ।

चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनामा शुद्ध फलाम आयातमा १९ अर्ब २२ करोड रुपैयाँ बाहिरिएको छ  । १६ अर्ब २२ करोडको कच्चा पाम तेल र १४ अर्ब ३२ करोडको मोबाइल टेलिफोन आयात भएको छ । निर्यातको हकमा सबैभन्दा अगाडि प्रशोधित पाम तेल नै छ । ६ महिनामा १३ अर्ब ८ करोड रुपैयाँको निर्यात भएको छ । दोस्रो नम्बरमा भटमासको प्रशोधित तेल ८ अर्बको निर्यात भएको विभागको तथ्यांक छ । खाने तेल भटमास, सनफ्लावर र पामले धानेको अवस्था छ । आयातित भटमासको कच्चा तेल व्यवसायीले रिफाइन गरेर पुनः भारत पठाउँदै आएका छन् । मुलुकको समग्र उत्पादन र उत्पादकत्व बढ्न नसक्दा व्यापारघाटा झनै बढेको हो । नकरात्मक सूचाकांकको अर्थतन्त्रले नागरिकको जीविकापार्जनमा महँगी, अभाव जस्ता कुरो प्रत्यक्ष असर पार्ने गरेको छ । यसर्थ, अहिलेको अर्थतन्त्र सुधारका लागि सम्बन्धित पक्ष जिम्मेवार भएर पहलकदमी लिन आवश्यक छ ।