काठमाडौं, ९ कात्तिक । कानुन सुशासन कायम गर्नका लागि बन्छ । तर, हाम्रो देशमा कानुनको कार्यन्वयनभन्दा उलंघनको गतिविधि धेरै हुन्छ । नेपालमा एउटा गलत भनाइ स्थापित छ । मानिसहरु भन्छन् : कानुन उलंघन गर्नकै लागि बन्छ । यही, गलत भनाइलाई मानिसहरुले व्यवहारत प्रयोगमा ल्याउँदा देशमा सुशासन कायम हुन सकेको छैन । त्यसैले कानुन पालना गर्नेभन्दा पनि उलंघन गर्नेको संख्या बढी छ । यतिखेर निर्वाचन नजिकिएको छ । निर्वाचन आयोगले निर्वाचन आचारसंहिता कार्यन्वयनमा जोड दिएको छ । राजनीतिक दलहरु आचारसंहिता कार्यान्वयनमा मञ्जुर छन् । तर, व्यवहारमा आचारसंहिता पालना गर्न राजनीतिक दल पिटिक्कै तयार छैनन् । देश हाक्ने अभिप्रया लिएका राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता नै कानुन पालना गर्न इमानदार हुँदैनन् भने अरु को अग्रसर हुने ? तर, राजनीतिक दलहरुले त्यसै आचारसंहिता पालना नगरेका होइनन । आचारसंहिता पालना नहुनुमा धेरै कारण जोडिएका छन् ।
दलहरुकै कारण आचारसंहिता उलंघन
राजनीतिक दलका नेता कार्यकताले निर्वाचनका बेला गर्ने प्रचारको शैली नै गलत छ । राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता आफ्नो मुद्धा आम नागरिकलाई जानकारी गराउन निर्वाचनलाई महत्वपूर्ण अवसर मान्छन् । तर, यो गलत छ । निर्वाचन नआएसम्म राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता नागरिकको घरदैलोसम्म पुग्न् चाहदैनन् । नागरिकले दलका नेता कार्यकर्ताको अनुहार देख्न अर्को निर्वाचन कुनुपर्ने परिस्थिति अझै पनि छन् । त्यसैले दलका नेता कार्यकर्ता र आम नागरिकबीचको दुरी लामो छ । यस्तो अवस्थामा राजनीतिक दलले निर्वाचनकै बेला विभिन्न प्रचार सामग्री मतदातासम्म पुर्याउनुको विकल्प हुँदैन । र, निर्वाचनकै बेला दलको चुनाव चिन्ह अंकित सामग्री बोकेर मतदातासम्म दलका नेता कार्यकर्ता पुग्दा स्वत आचारसंहिता उलंघन हुन्छ । यो कारण पनि हाम्रो देशमा निर्वाचन आचारसंहिता उलंघनको घटना बढी हुने गरेको छ ।
पुरानै शैलीको प्रचारमा विश्वास
राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता पुरानै शैलीको प्रचारमा व्यस्त छन् । उनीहरु, पुरानै शैलीमा ठूला–ठूला तुल, व्यानर र प्रचार साग्रीकै प्रयोग गर्न चाहन्छन् । मतदाताले चुनावको बेला गरिने प्रचारकै भरमा मतदान गर्ने काल सकिएको राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ताले थाहा पाउन सकेका छैनन् । आजकाल, टोल–टोलमा उम्मेदवारको बारेमा बहस हुन्छ । चुनावी मैदानमा रहेका उम्मेदवारले विगतमा गरेका कामको बारेमा छलफल हुन्छ । तर, कुन राजनीतिक दलले के नीति लियो भन्ने विषयमा खासै बहस हुँदैन । विगतमा काम गरेकै आधारमा नेपाली मतदाताले प्रतिनिधि चुन्न थालेका छन् । त्यसैले, अबका मतदाताले प्रचारकै भरमा कुनै उम्मेदवारलाई मतदान गर्छन भनेर विश्वास गर्ने दिन छैन । योग्य र क्षमतावान उम्मेदवार चुन्न आम मतदाताले जानिसकेका छन् । यस्तो, अवस्थामा राजनीतिक दलले पुरानै शैलीमा प्रचार गर्नाले पनि निर्वाचन आचारसंहिता उलंघनको घटना बढेको छ ।
लाचार निर्वाचन आयोग
राजनीतिक दल त आचारसंहिता पालनामा बदमास नै छन् । तर, आचारसंहिता कार्यन्वयन र पालना गराउने निर्वाचन आयोग नै लाचार छ । निर्वाचन आयोगले आचारसंहिता लागु गराउन सक्छ । तर, आचारसंहिता पालना भयो या भएन भनेर अनुगमन गर्न निर्वाचन आयोग सक्षम देखिएको छैन । हरेक निर्वाचनमा आचारसंहिता उलंघन गरे कारवाही गर्ने दावाका साथ निर्वाचन आयोगले आचारसंहिता लागु गर्छ । सँगै, आचारसंहिता जारी गर्ने र उलंघन गर्ने काम सुरु हुन्छ । तर, अहिलेसम्म आचारसंहिता उलंघन गरेको कारण कुनै उम्मेदवार वा राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता कारवाहीमा परेको नजिर छैन । निर्वाचन आयोगले आचारसंहिता कार्यन्वयन भए या नभएको अनुगमन गर्न हरेक निर्वाचनमा टोली खटाउने गरेको छ । तर, अनुगमनमा खटिने टोलीले यो दलले आचारसंहिता उलंघन गर्यो भनेर अहिलेसम्म कुनै पनि निर्वाचनपछि प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको थाहा छैन । त्यसैले, निर्वाचनको बेला आचारसंहिता उलंघनको घटना बढ्ने गरेको छ ।
निर्वाचन आयोगमा दलिय प्रभाव
हाम्रो देशका हरेक निकायमा राजनीतिक भागबण्डा हुन्छ । राजनीतिक भागबण्डाले धेरै क्षेत्रमा असहज परिस्थिति बन्ने गरेको छ । न्यायालय समेत राजनीतिक भागबण्डाकै आधारमा चल्ने हाम्रो देशमा निर्वाचन आयोग राजनीतिक प्रभावभन्दा बाहिर रहने कुरै भएन । राजनीतिक भागबण्डाकै आधारमा निर्वाचन आयोगमा आयुक्तहरु नियुक्त हुन्छन् । कर्मचारीहरु त्यसै पनि राजनीतिक आस्थाकै भरमा काम गर्छन् । राजनीतिक आस्थाधारीहरु निर्वाचन आयोगमा हुने भएकाले कुनै राजनीतिक दलका नेता या कार्यकर्ताले आचारसंहिता उलंघन नै गरे पनि कारवाही गर्न निर्वाचन आयोग तयार हुँदैन । कारवाही गरे आफ्नै पार्टीका नेता या कार्यकर्ता कारवाहीको भागीदार हुने पीरले निर्वाचन आयोगका आयुक्त या कर्मचारी कारवाहीका लागि तयार हुँदैनन् । त्यसैले, निर्वाचन आयोगका आयुक्त या कर्मचारी राजनीतिक प्रभावभन्दा बाहिर नगएसम्म निर्वाचनको समयमा आचारसंहिता उलंघनको घटना कम हुने कुनै सम्भावना छैन । यसरी विभिन्न कारणले निर्वाचनको समयमा निर्वाचन आचारसंहिता उलंघनको घटना बढी हुने गरेको छ ।
कानुन उलंघन होइन पालना गर्नका लागि बन्छ । तर, यहाँ कानुन पालना गर्ने कमै मात्र भेटिन्छन् । यतिखेर निर्वाचन आचारसंहिता लागु भएको छ । तर, पालना गर्ने कम मात्र छन् । निर्वाचन आचारसंहिता पालना नहुनु हाम्रो टाउको दुखाईको विषय होइन । तर, कुनै पनि शीर्षकमा कानुन बन्छ भने त्यो कडाइका साथ पालना हुनु पर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो । राजनीतिक दलहरुले आफु अनुकुल प्रचार सामग्री प्रयोग गरु, त्यो हाम्रो चासोको विषय नहुन सक्छ । तर, देशलाई नेतृत्व गर्ने दावा गरिरहेका राजनीतिक दलहरुले देशको नियम कानुन पालना गरुन भन्ने हाम्रो पनि चाहना हो । यसरी नै कानुन बन्ने र कार्यन्वयन भन्दा बढी उलंघन हुने हो भने हाम्रो देशमा कानुन छ भनेर कसरी भन्ने ? यो प्रश्नको जवाफा नपाएसम्म आम नागरिक पनि कानुन पालनाको सवालमा सधै अग्रसर बनाउनु पर्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्