काठमाडौं १ असार । इजरायल– इरान युद्धले तेस्रो दिन प्रवेश गर्दैगर्दा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले रुसी समकक्षी भ्लादिमिर पुटिनसँ आधा घण्टा लामो फोन वार्ता गरेका छन् । दुई नेताबीचको कुराकानीमा इजरायल र इरानबीचको शत्रुता तत्काल अन्त्य हुनुपर्नेमा सहमति भएको बताएका छन्। ट्रम्पले यो द्वन्द्वले क्षेत्रीय र विश्वव्यापी स्थिरतामा गम्भीर प्रभाव पार्ने चेतावनी दिंदै आएको छन् ।पुटिनसँगको फोनवार्तामा अमेरिकाले इजरायलको आक्रमणमा आफ्नो संलग्नता नभएको स्पष्ट गरेको रुसी समाचार संस्थाहरुले जनाएका छन् ।

इरानले इजरायलमाथि मिसाइल आक्रमणको नयाँ लहर शुरू गरेको छ। इरानको रिभोलुसनरी गार्ड्सले इजरायलको लडाकु जेट इन्धन उत्पादन सुविधा र ऊर्जा आपूर्ति केन्द्रहरूलाई निशाना बनाएको दाबी गरेको छ। यो आक्रमणमा कम्तीमा तीन जनाको मृत्यु भएको छ, र दर्जनौं घाइते भएका छन्। यरुशलेम र हाइफा शहरहरूमा मिसाइलहरू देखिएपछि इजरायली सरकारले आफ्ना नागरिकलाई सुरक्षित स्थलमा बस्न र बाहिर ननिस्कन आदेश दिएको छ।

नेतन्याहूको चेतावनी

इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूले इरानलाई थप कडा आक्रमणको चेतावनी दिएका छन्। उनले भने, ‘हामी इरानी शासनका प्रत्येक साइट र प्रत्येक लक्ष्यलाई निशाना बनाउनेछौं।’उनले इरानको परमाणु कार्यक्रमलाई वर्षौंपछाडि धकेलिएको दाबी गर्दै आगामी दिनहरूमा थप कठोर कारबाही हुने संकेत गरे।

क्षेत्रीय प्रभाव

यो द्वन्द्वले मध्यपूर्वमा ठूलो अस्थिरता निम्त्याएको छ। सिरिया, जोर्डन र इराकले आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका छन्, भने लेबनानमा बेरूतको आकाशमा इरानी प्रोजेक्टाइलहरू देखिएपछि उडानहरू रद्द गरिएका छन्। तेलको मूल्यमा उछाल आएको छ, र विश्व बजारमा ऊर्जा आपूर्तिको चिन्ता बढेको छ
इजरायलले इरानमाथि सैन्य आक्रमण पुनः शुरू गरेपछि यरुशलेमको आकाशमा धेरै मिसाइलहरू देखिएको रोयटर्सका एक प्रत्यक्षदर्शीले बताएका छन्। इजरायली प्रहरीले देशको उत्तरी क्षेत्रमा एउटा विस्फोटक उपकरण खसेपछि धेरै हताहत भएको जनाएको छ।

प्रमुख घटनाक्रमहरू

इजरायली आक्रमणः इजरायली सेनाले शनिबार रातिदेखि इरानका सैन्य लक्ष्यहरूमाथि आक्रमण गरिरहेको छ। इजरायली वायुसेनाले तेहरानमा मिसाइल र ड्रोनहरू मार्फत आक्रमण गरेको छ। इजरायलले इरानको परमाणु कार्यक्रमलाई लक्षित गर्दै नातान्ज र इस्फाहानका परमाणु सुविधाहरूमा ठूलो क्षति पुर्‍याएको दाबी गरेको छ।

इरानको जवाफी कारबाहीः इरानले जवाफमा इजरायलमाथि १०० भन्दा बढी ड्रोन र ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू प्रहार गरेको छ। यरुशलेम, तेल अभिभ र हाइफामा विस्फोटहरू सुनिएको छ। इरानको रिभोलुसनरी गार्ड्सले इजरायलको लडाकु जेट इन्धन उत्पादन सुविधाहरूलाई निशाना बनाएको दाबी गरेको छ।

हताहत र क्षतिः इजरायली आक्रमणमा इरानमा ७८ भन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु हुँदा तीन जना उच्च सैन्य कमान्डरहरू र परमाणु वैज्ञानिकहरू समेत रहेका छन्। इरानको सर्वोच्च नेता आयातोल्लाह अली खामेनीका प्रमुख सल्लाहकार अली शमखानीको पनि मृत्यु भएको छ। उनी अमेरिकासँगको परमाणु वार्ताका संयोजक थिए । इजरायलमा, हाइफा क्षेत्रमा एउटा घरमा इरानी मिसाइल खस्दा १४ जना घाइते भएका छन्, जसमध्ये एक जनाको अवस्था गम्भीर छ।

परमाणु वार्ता रद्दः इजरायलको आक्रमणपछि संयुक्त राज्य अमेरिका र इरानबीच आइतबार ओमानको मस्कटमा हुने भनिएको परमाणु वार्ता रद्द भएको छ। इरानले वार्तालाई ूअर्थहीनू भनेको छ ।

तेहरानमा तेल डिपोमा आगलागीः इजरायलले तेहरानको शाह्रान तेल डिपोमा आक्रमण गर्दा भीषण अग्नी ज्वाल तेहरानको आकाशमा भरिएको थियो । इरानको तेल मन्त्रालयले स्थिति नियन्त्रणमा रहेको दाबी गरेको छ, तर स्थानीय बासिन्दाहरूले विषाक्त धुवाँ र बिजुली आपूर्तिमा अवरोधको सामना गरिरहेका छन्।

हुथीमाथि आक्रमण: इजरायलले यमनमा इरान समर्थित हुथी नेतृत्वको बैठकलाई निशाना बनाउँदै हवाई हमला गरेको छ । यमन भएको इजरायली हमलाले क्षेत्रीय तनावलाई थप बढाएको छ।

अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया: बेलायतका विदेशमन्त्री डेभिड ल्यामीले इजरायल र इरानलाई संयम अपनाउन र कूटनीतिक मार्गमा फर्कन आह्वान गरेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले पनि दुवै पक्षलाई अधिकतम संयम अपनाउन आग्रह गरेका छन्।

इरानको प्रतिक्रिया

इरानका राष्ट्रपति मासुद पेजेशकियानले इजरायलको आक्रमणको कडा जवाफ दिने चेतावनी दिएका छन्। इरानको परमाणु ऊर्जा संगठनले नातान्ज सुविधाको माथिल्लो भाग पूर्ण रूपमा ध्वस्त भएपनि भूमिगत केन्द्रमा क्षति नभएको बताएको छ। इरानले संयुक्त राज्य अमेरिका, बेलायत र फ्रान्सलाई इरानी मिसाइलहरू रोक्न सहयोग नगर्न चेतावनी दिएको छ।

क्षेत्रीय प्रभाव

यो द्वन्द्वले मध्यपूर्वलाई थप अस्थिर बनाएको छ। जोर्डनले आफ्नो हवाई क्षेत्र अनिश्चितकालका लागि बन्द गरेको छ। गाजामा इजरायली आक्रमणका कारण दर्जनौं प्यालेस्टाइनीहरू मारिएका छन्, र खाद्य सहायता वितरण रद्द भएको छ।तेहरानका बासिन्दाहरूले डर र आक्रोशको वातावरणको बयान गरेका छन् ।

क्षेत्रीय तनाव र हवाई क्षेत्र बन्द

इरान र इजरायलबीचको तीव्र सैन्य द्वन्द्वले मध्यपूर्वमा ठूलो अस्थिरता निम्त्याएको छ। शनिबार साँझ इरानले हाइफा, इजरायलको प्रमुख नौसैनिक अड्डा र तेल रिफाइनरीहरू रहेको शहरमाथि मिसाइल प्रहार गरेको थियो। यो आक्रमणले क्षेत्रीय तनावलाई थप उग्र बनाएको छ।

सिरिया, जोर्डन र इराकस् यी देशहरूले इरानी मिसाइलहरू हाइफामा प्रहार भएपछि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका छन्। यी देशहरू इजरायल र इरानबीचको भौगोलिक मार्गमा अवस्थित छन्, जसले उनीहरूलाई यो द्वन्द्वको बीचमा राखेको छ।

लेबनानस: बेरूतको आकाशमा इरानी प्रोजेक्टाइलहरू देखिएपछि लेबनानको आधिकारिक समाचार एजेन्सीले उडानहरू रद्द भएको जनाएको छ। लेबनानको सार्वजनिक निर्माण र यातायात मन्त्रालयले हवाई क्षेत्र अस्थायी रूपमा बन्द गरिएको बताएको छ।
यो द्वन्द्वले मध्यपूर्वमा व्यावसायिक उडानहरूलाई ठूलो असर पारेको छ। प्रमुख एयरलाइन्सहरूले तेल अभिभ, बेरूत, अम्मान र तेहरानमा उडानहरू रद्द वा मार्ग परिवर्तन गरेका छन्। लुफ्थान्सास: जर्मन एयरलाइन्सले तेल अभिभ, बेरूत, अम्मान, इरबिल र तेहरानमा उडानहरू जुलाई ३१ सम्म निलम्बन गरेको छ।

इमिरेट्स र कतार एयरवेज: यी मध्यपूर्वका प्रमुख वाहकहरूले इराक, जोर्डन, लेबनान र इरानमा उडानहरू रद्द गरेका छन्।

टर्किस एयरलाइन्स: टर्कीको फ्ल्याग क्यारियरले इरान, इराक, सिरिया र जोर्डनमा जुन १६ सम्म उडानहरू रद्द गरेको छ।

जोर्डन, इराक र लेबनानले पहिले पनि इरान र इजरायलको द्वन्द्वका कारण हवाई क्षेत्र बन्द गरेका थिए। सन् २०२४ अप्रिल र अक्टोबरमा पनि यस्तै बन्द गरिएको थियो, तर पछि ती क्षेत्रहरू खोलिएको थियो।

इजरायल र इरानबीचको यो तीव्र द्वन्द्वले क्षेत्रीय र विश्वव्यापी स्थिरतामाथि गम्भीर प्रश्नहरू उठाएको छ। इजरायलले इरानको परमाणु कार्यक्रमलाई नष्ट गर्ने उद्देश्य राखे पनि, इरानको जवाफी कारबाही र क्षेत्रीय तनावले ठूलो युद्धको जोखिम बढाएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले संयम र कूटनीतिक समाधानको आह्वान गरिरहेको छ, तर स्थिति अझै अनिश्चित छ।

स्रोत: द गार्जियन, रायटर्स, बीबीसी न्यूज