काठमाडौं,  ५  माघ ।   मुलुकमा बाख्रापालन व्यबसाय नेपालमा परापूर्ब कालदेखि गरिदै आएको व्यबसाय हो । यो व्यबसाय थोरै लगानीबाट शुरु गर्न सकिन्छ । स्वरोजगार र आय आर्जनको लागी यो व्यबसाय उपयुक्त हुदै आएको छ । बाख्रापालनलाई व्यबसायीकरुपमा पालनगर्दा आय आर्जन गरी घरको आर्थिक स्थिति सुध्रिने हुनाले यस तर्फ कृषकहरुको आर्कषण बढ्दो छ ।

भान्छाबाट खेर जाने पदार्थहरु, र थोरै चरन क्षेत्र हुने हो भने पनि बाख्रा पालन गर्न सकिन्छ । बाख्राको मल मुत्रको प्रयोगबाट खेतवारीमा उत्पादन बृद्धि गर्न सकिन्छ । बाख्राको पोषिलो दुध, खसी बोकाको मासु आदिबाट जीविकोपार्जन गर्न सकिन्छ । हाल बाख्रा पालन व्यावसायमा कृषकहरुको उत्साहा छाएपनि राज्यबाट पाउनु पर्ने सेवा सुविधा कृषकहरु सम्म पुग्न नसकेको गुनासो छ । तथापी विभागबाट सामुहिक बाख्रा पालन कार्यक्रम, पशु आहारा कार्यक्रम, पशु प्रजन्न कार्यक्रम, पशु स्वास्थ्य कार्यक्रम र व्यावस्थापन र बजारीकरण कार्यक्रम मार्फत कृषकहरु बाख्रा पालनमा थप उत्साहित बनेको विभागको दाबि छ ।

थोरै लगानीमा व्यबसाय शुरु गरी स्वरोजगारको थालनी गर्न सकिने यो बाख्रापालन व्यबसाय नेपालमा दिनानुदिन लोकप्रिय हुदै गईरहेको छ । कृषि र्फम दर्ता गरेर सामुहिक बाख्रा पालन देखी व्यक्तिगत बाख्रा पालनले नेपालमा खपत हुन खसी बाख्राको मासुको ठुलो हिस्सा ओगटेको छ । तर अझैपनि मुलुक खसी बाख्राको मासुमा आत्मानिर्भर हुन सकेको छैन ।

भौगोलिक हिसाबले नेपालमा ४ प्रजातिका बाख्रा पालन हुदै आएका छन । तराई बाख्रा, खरी बाख्रा, सिनाल र च्याङग्रा गरी पछिल्लो अध्यन अनुसार नेपालमा १ करोड १७ लाख खसी बाख्रा रहेको छ । नेपालमा खपत हुने मासुको २० प्रतिशत हिस्सा खसी बाख्राले ओगटे पनि विशेषज्ञ डाक्टरहरुको अभाव, उन्नत जातको खसी बाख्राको नश्ल नहुनु र पोषण युक्त डाले घासको विऊको अभाब र तालिम प्रशिक्षणको अभाबले खसी ब्ँँख्ँ्रँ पालनमा समस्या देखीएको छ । तर, व्यवस्थीत खोर, टाकी लगायत पोशिलो डाले घासको प्रयोग गरे राम्रो आम्दानी गर्न सकिने विज्ञको भनाई छ ।

सरकारले कृषकलाई वाख्रा पालनलाई थप उत्साहित वनाउन विमा कार्यक्रम पनि सुरुगरेको छ । जसअन्तरगत सरकारले २५ प्रतिशत प्रिमियम बेहेर्दै आएको छ । तर, प्राविधिक र प्रशिक्षणको अभाबमा कमैले मात्र बिमा सुबिधा पाएका छन् । मृत्यु भएका विमा गरेको खसी बाख्राको विमा रकम उठाउन गाह्र परेको कुषकको गुनासो छ ।

मुलत, नेपाल कृषि प्रधान देश हो । मुलुकमै उत्पादन भएको स्वच्छ र सफा मासुको उच्चतम माग छ । बाख्रा पालनको अथाह सम्भाबना पनि छ । तर, सरकारी स्तरबाट सकारले अघि सारेको कार्यक्रमको समुचित व्यावस्थापन गरेर असली बाख्रा पालक सम्म पुर्याउनु हो भने खसी बाख्राको मासुमा परनिर्भर हुनु पर्दैन । किसानको नाममा स्थानीय तह, प्रदेश ,केन्द्र र सरकारी अधिकारीलाई प्रलोभमा पारी करोडौंको लुट नियन्त्रण गरे स्वदेशमै खसी बाख्राकोमाग बमेजिम मासुकोमाग पुरा हुने निश्चित छ ।