यो सम्झौता अमेरिकालाई युक्रेनको खनिज भण्डारबाट प्राप्त हुने आयमा पहुँच प्रदान गर्न र युद्ध समाप्त भएपछि युक्रेनको पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्न उद्देश्य राखिएको छ।

काठमाडौं १८ बैशाख । संयुक्त राज्य अमेरिका र युक्रेनले बुधबार एक नयाँ पुनर्निर्माण र लगानी कोषको स्थापना भएको घोषणा गरेका छन् । यी दुई देशहरूबीचको आर्थिक सम्झौतालाई औपचारिक रूप दिएको छ। यो सम्झौताले अमेरिकालाई युक्रेनको खनिज भण्डारबाट प्राप्त हुने आयमा पहुँच प्रदान गर्न लक्षित रहेको अमेरिकी मिडियाहरुले उल्लेख गरेका छन् ।

यो सम्झौताले रुससँगको तीन वर्षे युद्ध अन्त्य गर्न युक्रेनलाई सहयोग जारी राख्ने वा नराख्ने भन्ने विषयमा महिनौंसम्म चलेको तनावपूर्ण वार्तालाई टुंग्याएको न्यूयोर्क टाइम्सले उल्लेख गरेको छ । यो सम्झौता युक्रेनलाई अप्रत्यक्ष सुरक्षा व्यवस्था प्रदान गर्न र राष्ट्रपति ट्रम्पको चासोलाई सम्बोधन गर्न डिजाइन गरिएको छ । यसले अमेरिकाले रुसको आक्रमणको सामना गर्न युक्रेनलाई खुला चेक दिएको भन्ने चिन्ता व्यक्त गरेको टाइम्सले नै उल्लेख गरेको छ ।

“यो सम्झौताले रुसलाई स्पष्ट सन्देश दिन्छ कि ट्रम्प प्रशासन दीर्घकालमा स्वतन्त्र, सार्वभौम र समृद्ध युक्रेन केन्द्रित शान्ति प्रक्रियाप्रति प्रतिबद्ध छ,” अमेरिकी अर्थमन्त्री स्कट बेसेन्टले एक विज्ञप्ति मार्फत भनेका छन् । “राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकी जनता र युक्रेनी जनताबीचको यो साझेदारीलाई युक्रेनमा दिगो शान्ति र समृद्धिप्रति दुवै पक्षको प्रतिबद्धता देखाउन परिकल्पना गरेका थिए।”

उनले थपे “र यो स्पष्ट होस्, रुसी युद्ध मेसिनलाई वित्तपोषण वा आपूर्ति गर्ने कुनै पनि राज्य वा व्यक्तिलाई युक्रेनको पुनर्निर्माणबाट लाभ लिन दिइने छैन।”

ट्रम्प प्रशासनले तत्काल सम्झौताको विवरण सार्वजनिक गरेको छैन । ं यसले अमेरिकी सैन्य सहयोगको भविष्यको लागि के अर्थ राख्छ भन्ने स्पष्ट छैन। यद्यपि, यो सम्झौताको ठूलो महत्व युक्रेन र रुसबीचको युद्ध जारी रह्यो भने हुने छैन ।

घोषणामा युक्रेनको खनिजहरूको उल्लेख गरिएको छैन, तर ट्रेजरी विभागका एक प्रवक्ताले यो सम्झौताले वार्ताको विषय रहेको प्राकृतिक स्रोत सम्झौतालाई समेट्छ भनेको वाल स्ट्रिट जर्नलले उल्लेख गरेको छ ।

ट्रेजरी विभागले अमेरिकी अन्तर्राष्ट्रिय विकास वित्त निगमले युक्रेनसँग मिलेर सम्झौताको विवरणलाई अन्तिम रूप दिने बताएको छ ।
युक्रेनका प्रधानमन्त्री डेनिस श्मिहालले टेलिग्रामको एक पोस्टमा,दुई देशहरूले कोषमा समान मताधिकार राख्ने र युक्रेनले आफ्नो भू–भाग, पूर्वाधार र प्राकृतिक स्रोतहरूमा पूर्ण नियन्त्रण राख्ने लेखेका छन् । यसले लगानी कोषबाट प्राप्त नाफा युक्रेनमा पुनर्लगानी गरिने पनि उनको दावी छ ।

“यो सम्झौताको कारण, हामी पुनर्निर्माणका लागि महत्त्वपूर्ण स्रोत आकर्षित गर्न, आर्थिक वृद्धि सुरु गर्न र संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट नवीनतम प्रविधि र रणनीतिक लगानीकर्ता प्राप्त गर्न सक्षम हुनेछौं,” श्मिहालले आफ्नो पोस्टमा भनेको वाशिंगटन पोष्टले उल्लेख गरेको छ।
यो सम्झौता राष्ट्रपति ट्रम्प र युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीबीच फेब्रुअरीको अन्त्यमा ओभल कार्यालयमा भएको विस्फोटक बैठकपछि ढिलाइ भएको थियो। त्यसयताका दुई महिनामा, वार्ताको प्रमुख अड्चन रुसले फेब्रुअरी २०२२ मा पूर्ण–स्तरीय आक्रमण सुरु गरेयता युक्रेनलाई दिइएको अमेरिकी सहायता ऋणको रूपमा लिइनेछ कि युक्रेनले तिर्नुपर्ने छ भन्नेमा केन्द्रित थियो।

ट्रम्पले युक्रेनले पैसा फिर्ता गर्नुपर्ने बताउँदै आएका छन् । युक्रेनी अधिकारीहरूले त्यसो गर्न सहमत भएमा देशलाई पुस्तौंसम्म आर्थिक रूपमा सजाय हुने चिन्ता व्यक्त गर्दै आएको परिवेशमा यो सम्झौता भएको हो ।
युक्रेनले शुरूमा रुसी आक्रमणलाई रोक्न सुरक्षा ग्यारेन्टीसहितको शान्ति सम्झौतालाई समर्थन गर्न अमेरिकालाई प्रोत्साहन दिन खननमा अमेरिकी लगानी आकर्षित गर्ने प्रस्ताव गरेको थियो।

तर फेब्रुअरीमा शुरू भएको सम्झौता वार्ता विवादास्पद थियो। युक्रेनले अमेरिकालाई सहयोगको लागि तिर्नुपर्ने भन्ने ट्रम्पको भनाइबाहेक, उनले युक्रेनले सुरक्षा ग्यारेन्टीको लागि अमेरिका नभई युरोपतर्फ हेर्नुपर्ने पनि बताएका छन् ।

ट्रम्प र जेलेन्स्कीले फेब्रुअरीमा ह्वाइट हाउसमा सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने योजना बनाएका थिए। तर हस्ताक्षर गर्नुको सट्टा, ट्रम्प र उपराष्ट्रपति जेडी भान्सले टिभी क्यामेरा अगाडि युक्रेनी नेताको आलोचना गर्दै उनले अमेरिकी सहयोगको लागि पर्याप्त कृतज्ञता नदेखाएको बताए। जेलेन्स्कीलाई त्यहाँबाट अपमानित भएर बाहिरिएका थिए ।

ट्रम्प प्रशासनले त्यसपछि युक्रेनको लागि सबै अमेरिकी सैन्य सहायता र गुप्तचर साझेदारीको डेलिभरीलाई केही समयका लागि निलम्बन गर्यो।

युक्रेनभित्र र बाहिर केहीले यो सम्झौतालाई संयुक्त राज्यले युक्रेनको अमेरिकी हतियार र वित्तीय सहयोगमा निर्भरताको फाइदा उठाएर मूल्यवान प्राकृतिक स्रोतहरूको नियन्त्रण लिन खोजेको र युक्रेनी सुरक्षाको बलियो ग्यारेन्टी नदिएको रूपमा हेरेका छन्। अमेरिकी वार्ताकारहरूले अमेरिकी लगानीले भविष्यको आक्रमणलाई निरुत्साहित गर्ने बताएको टाइम्सले उल्लेख गरेको छ ।

अप्रिल १६ मा हस्ताक्षरित सम्झौता समापन गर्ने उद्देश्यको एक मेमोरेन्डममा, युक्रेन र संयुक्त राज्यले युद्धपछिको पुनर्निर्माणमा लगानीको लागि कोष गठन गर्ने सम्झौता रेखांकन गरेका छन् ।

खनन, तेल वा प्राकृतिक ग्यासमा अमेरिकी कम्पनीहरूको लागि अवसरहरू खोल्ने बाहेक, यो कोषले युद्धविराम भएमा अर्बौं डलरको व्यापार हुने अपेक्षित पुनर्निर्माण कार्यलाई अमेरिकी कम्पनीहरू तर्फ डोर्याउन सक्छ।

तर जेलेन्स्कीले खनिज सम्झौता आफैंमा अन्त्य नभएको स्पष्ट पारेका छन्। सम्झौतालाई अन्तिम रूप दिनु अमेरिकी सैन्य समर्थन र रुससँग सम्भावित युद्धविरामका सर्तहरूमा थप महत्त्वपूर्ण वार्ताको बाटो खोल्ने उद्देश्य हो, उनले भनेको पोष्टले उल्लेख गरेको छ।

“हामी यो सम्झौतालाई थप सुरक्षा र ठोस सुरक्षा ग्यारेन्टीतर्फको एक कदमको रूपमा हेर्छौं, र मलाई साँच्चै आशा छ कि यसले प्रभावकारी रूपमा काम गर्नेछ,” जेलेन्स्कीले मार्चमा एक्समा एक पोस्टमा भनेका थिए ।

युक्रेनी अधिकारीहरूले देशमा २० भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण खनिजहरूको भण्डार रहेको र एक परामर्शदाता फर्मले तिनको मूल्य धेरै ट्रिलियन डलर भएको दावी गरेका छन्। तर तिनलाई निकाल्न सजिलो नहुन सक्छ, र सोभियत युगका नक्शाहरू, जसले महत्त्वपूर्ण भण्डारहरू कहाँ छन् भनेर रेखांकन गर्छ, कहिल्यै आधुनिकीकरण गरिएको छैन न त तिनको पूर्ण जाँच गरिएको छ।

युक्रेनले हाल प्राकृतिक स्रोत रोयल्टीबाट वार्षिक करिब १ अर्ब डलर कमाउँछ, जुन ट्रम्पले यो सम्झौताबाट संयुक्त राज्यले प्राप्त गर्ने अपेक्षा गरेको सयौं अर्ब डलरभन्दा धेरै कम छ।

ट्रम्प प्रशासनले बारम्बार शान्ति वार्ताबाट बाहिरिने धम्की दिएको छ। आइतबार, ट्रम्पले दुई हप्ता वा कम समयमा युद्धविराम सम्झौता चाहेको बताए — पछि उनले अलिकति थप समय स्वीकार्य हुन सक्ने भनेका छन् ।

तर ट्रम्पले खनिज सम्झौता हस्ताक्षर गर्नुपर्नेमा पनि जोड दिएका छन्। शुक्रबार, उनले युक्रेन अमेरिकासँग खनिज सम्झौता हस्ताक्षर गर्न कम्तीमा तीन हप्ता ढिला भएको बताए। “आशा छ, यो तुरुन्तै हस्ताक्षर हुनेछ,” उनले ट्रुथ सोशलमा लेखेका थिए ।

बुधबार सम्झौतामा केही अनिश्चितता थियो, किनकि युक्रेनी अधिकारीहरू वाशिंगटन पुगे र उनीहरूले अन्तिम समयमा केही परिवर्तनहरू खोजिरहेका संकेत गरेका थिए ।

“युक्रेनीहरूले हिजो राति अन्तिम समयमा केही परिवर्तनहरू गर्ने निर्णय गरे,” बेसेन्टले भने। “हामी निश्चित छौं कि उनीहरूले त्यसमा पुनर्विचार गर्नेछन् र यदि उनीहरू तयार भए भने हामी आज दिउँसो हस्ताक्षर गर्न तयार छौं।”